การทำสัญญาแยกกันอยู่ก็เป็นเรื่องการแสดงเจตนาสมัครใจแยกกันอยู่ หากได้แยกกันอยู่เกิน 3 ปี ก็เป็นเหตุที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งจะอ้างเป็นเหตุที่จะฟ้องหย่าได้ แต่จะนำสัญญาแยกกันอยู่มาอ้างเพื่อจัดการทรัพย์สินแต่เพียงฝ่ายเดียวโดยที่ยังเป็นคู่สมรสกันอยู่ไม้ได้เพราะฝ่าฝืนกฎหมายครับ

แต่การกู้ยืมเงิน ไม่ใช่การให้กู้ยืมเงิน คู่สมรสสามารถทำได้ครับ ไม่ต้องได้รับความยินยอมจากฝ่ายใด และไม่ต้องอ้างสัญญาแยกกันอยู่ด้วยครับ ปัญหาก็คือตัวเจ้าหนี้ครับ หากเจ้าหนี้ยินยอมก็สามารถทำได้ ในทางปฏิบัติหากเป็นการกู้เงินจำนวนมาก เช่นกู้ซื้อบ้านก็ต้องนำบ้านและที่ดินที่ซื้อไปจำนองเป็นประกันหนี้เงินกู้ อย่างนี้ต้องได้รับความยินยอมจากคู่สมรสเพราะต้องจัดการสินสมรสร่วมกันตาม มาตรา 1476 (1)

มาตรา 1476 สามีและภริยาต้องจัดการสินสมรสร่วมกันหรือได้รับความ ยินยอมจากอีกฝ่ายหนึ่ง ในกรณีดังต่อไปนี้
(1) ขาย แลกเปลี่ยน ขายฝาก ให้เช่าซื้อ จำนอง ปลดจำนอง หรือ โอนสิทธิจำนองซึ่งอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ที่อาจจำนองได้
(2) ก่อตั้งหรือกระทำให้สุดสิ้นลงทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งภาระจำยอม สิทธิอาศัย สิทธิเหนือพื้นดิน สิทธิเก็บกิน หรือภาระติดพันในอสังหาริมทรัพย์
(3) ให้เช่าอสังหาริมทรัพย์เกินสามปี
(4) ให้กู้ยืมเงิน
(5) ให้โดยเสน่หา เว้นแต่การให้ที่พอควรแก่ฐานานุรูปของครอบครัว เพื่อการกุศล เพื่อการสังคม หรือตามหน้าที่ธรรมจรรยา
(6) ประนีประนอมยอมความ
(7) มอบข้อพิพาทให้อนุญาโตตุลาการวินิจฉัย
(8) นำทรัพย์สินไปเป็นประกัน หรือหลักประกันต่อเจ้าพนักงานหรือศาล
การจัดการสินสมรสนอกจากกรณีที่บัญญัติไว้ในวรรคหนึ่ง สามีหรือภริยา

สัญญาแยกกันอยู่

กฎหมายให้สามีภรรยาที่จดทะเบียนสมรสมีสิทธิที่จะแยกกันอยู่เป็นการชั่วคราวได้ เกิดขึ้นได้ 2 กรณี คือ
 
1. สามีภริยาทำข้อตกลงแยกกันอยู่ ต่างหาก
 
2. ศาลมีคำสั่งอนุญาตให้แยกกันอยู่ต่างหากเป็นการชั่วคราว
 
การทำข้อตกลงแยกกันอยู่กันเองนี้ อาจทำด้วยวาจาหรือทำเป็นหนังสือลายลักษณ์อักษรก็ได้ แต่ควรทำเป็นหนังสือจะได้มีหลักฐานอ้างอิงครับ อาจมีข้อตกลงว่า สามีและภริยาตกลงที่จะแยกกันอยู่ต่างหากจากกัน ซึ่งอาจจะมีการตกลงให้มีข้อตกลงอื่นประกอบห้ามไว้ด้วยก็ได้ เช่น ข้อตกลงจะไม่มารบกวนคือก่อให้เกิดความยุ่งยากเดือดร้อนรำคาญต่ออีกฝ่ายหนึ่ง, ข้อตกลงเกี่ยวกับการจ่ายค่าอุปการะเลี้ยงดูบุตร, ข้อตกลงเกี่ยวกับทรัพย์สินระหว่างสามีภริยา ฯลฯ
 
กรณีที่สามีภริยาทำข้อตกลงแยกกันอยู่ต่างหากจากกันไว้ มีผลทำให้สามีภริยาต่างฝ่ายต่างหมดหน้าที่ที่จะต้องอยู่กันฉันสามีภริยา แต่สถานภาพการสมรสในทางกฎหมายยังคงมีอยู่ โดยไม่ถือว่าการสมรสสิ้นสุดลง ดังนั้นคู่สมรสฝ่ายใดจะไปจดทะเบียนสมรสกับบุคคลอื่นไม่ได้ หรือการที่กฎหมายให้สิทธิในการฟ้องหย่าได้ในกรณีที่ถูกคู่สมรสอีกฝ่ายหนึ่งทิ้งร้างเกิน 1 ปี แต่ถ้ามีข้อตกลงแยกกันอยู่ชั่วคราวไว้ การตกลงแยกกันอยู่แม้จะเกิน 1 ปี ก็ไม่ถือว่าเป็นการทิ้งร้างตามกฎหมาย จึงไม่อาจจะยกเรื่องเหตุถูกทิ้งร้างมาอ้างเพื่อใช้สิทธิฟ้องหย่าได้ แต่เนื่องจากมีเหตุฟ้องหย่าประการหนึ่งคือหากข้อตกลงแยกกันอยู่นั้นได้แยกกันอยู่มาแล้วเกิน 3 ปี สามีหรือภริยาอีกฝ่ายหนึ่งสามารถนำข้อตกลงแยกกันอยู่เกิน 3 ปี มาใช้สิทธิในการฟ้องหย่าเพื่อเป็นอิสระได้เพราะกฎหมายได้เขียนไว้อย่างชัดเจน
 
ข้อตกลงแยกกันอยู่จะสิ้นสุดลงเมื่อ   คู่สมรสตกลงยกเลิกข้อตกลงแยกกันอยู่ หรือ   ในภายหลังศาลมีคำสั่งพิพากษาถึงที่สุดให้หย่าขาดจากกัน หรือคู่สมรสฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งถึงแก่ความตาย

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1469 บัญญัติว่า “สัญญาที่เกี่ยวกับทรัพย์สินใดที่สามีภริยาได้ทำไว้ต่อกันในระหว่างที่เป็น สามีภริยากันนั้น ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งจะบอกล้างเสียในเวลาใดที่เป็นสามีภริยากันอยู่ หรือภายในกำหนดหนึ่งปีนับแต่วันที่ขาดจากการเป็นสามีภริยากันก็ได้ แต่ไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิของบุคคลภายนอกผู้ทำการโดยสุจริต”

คำพิพากษาฎีกาที่ 978/2542

สามีนำทรัพย์สินพิพาทซึ่งเป็นสินสมรสไปจำนองแก่ธนาคาร โดยปราศจากความยินยอมของภริยา ซึ่งเป็นภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายเป็นการฝ่าฝืนต่อ ป.พ.พ.ม.1476(1) แต่ธนาคารกลับรับจำนองไว้ โดยอ้างว่ามีนาง อ. ซึ่งเป็นภริยาที่ไม่ได้จดทะเบียนสมรสได้ให้ความยินยอมแล้ว ย่อมถือได้ว่าสามีและธนาคารร่วมกันทำนิติกรรมจำนองโดยไม่สุจริตและไม่ชอบ ด้วยกฎหมาย ทั้งเป็นการโต้แย้งสิทธิภริยา ภริยาจึงมีอำนาจฟ้องขอเพิกถอนนิติ กรรมจำนองดังกล่าวได้ตาม ม.1480 วรรค 1
 
บันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการจัดแบ่งทรัพย์สินที่ให้สามีมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินพร้อมสิ่งปลูกสร้างพิพาทนั้น เป็นสัญญาระหว่างสมรส (ตาม ป.พ.พ. 1469) เมื่อภริยาและสามียังไม่ได้จดทะเบียนหย่า ภริยาย่อมมีสิทธิบอกล้างสัญญาระหว่างสมรสแก่สามีได้ (ตาม ม.1469) ซึ่งการที่ภริยายื่นฟ้องสามีต่อศาลแพ่งกรุงเทพใต้ขอหย่าและขอแบ่งสินสมรส และศาลแพ่งกรุงเทพใต้เห็นว่าคดีไม่อยู่ในอำนาจของศาลดังกล่าว ย่อมถือได้ว่าภริยาได้ใช้สิทธิบอกล้างสัญญาระหว่างสมรสแล้ว อันเป็นการใช้สิทธิบอกล้างในขณะที่ภริยาและสามียังเป็นสามีภริยากัน ดังนั้นเมื่อโจทก์บอกล้างสัญญาระหว่างสมรสแล้ว ย่อมทำให้สัญญาดังกล่าวสิ้นความผูกพัน ทำให้ทรัพย์สินพิพาทกลับเป็นสินสมรสดังเดิม และเมื่อโจทก์นำคดีนี้มาฟ้องต่อศาลที่มีอำนาจพิจารณาพิพาทใหม่ ภายในกำหนดระยะเวลา (ตาม ป.พ.พ. มาตรา 193/17 วรรคสอง) จึงต้องถือว่าขณะฟ้องคดีนี้ข้อตกลงเกี่ยวกับการจัดแบ่งทรัพย์สิน ซึ่งเป็นสัญญาระหว่างสมรสระหว่างสามีและภริยาได้สิ้นผลแล้ว ทรัพย์พิพาทจึงเป็นสินสมรสอยู่ในขณะฟ้อง โจทก์จึงมีอำนาจฟ้องคดีนี้ได้
 
การขอให้เพิกถอนนิติกรรมตาม ป.พ.พ. ม.1480 คู่สมรสต้องขอเพิกถอนนิติกรรมทั้งหมด จะเพิกถอนเฉพาะส่วนหาได้ไม่
 
คดี นี้อาจจะไม่ได้บอกล้างกันก่อน แต่บังเอิญฟ้องครั้งแรกเป็นการฟ้องผิดศาล จึงถือว่าได้มีการบอกล้างในครั้งนั้นแล้ว ทำให้ทรัพย์พิพาทกลายมาเป็นสินสมรส ดังนั้นถ้ายังไม่มีการนำทรัพย์สินนี้ไปทำนิติกรรมใด ๆ เมื่อมีการบอกล้างเรียบร้อยแล้วจะทำให้ทรัพย์สินนี้กลายเป็นสินสมรส ถ้ามีการหย่าก็ต้องนำสินสมรสมาแบ่งกันคนละครึ่ง หรือถ้าคู่สมรสเสียชีวิตก็ต้องแบ่งสินสมรสกันคนละครึ่งตามกฎหมายครอบครัว ก่อน อีกครึ่งหนึ่งของผู้ตายจะตกเป็นมรดกตกได้แก่ทายาทตามกฎหมาย.

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1469 บัญญัติไว้ว่า  สัญญาที่เกี่ยวกับทรัพย์สินใดที่สามีภริยาได้ทำไว้ต่อกันในระหว่างการเป็นสามีภริยากันนั้น  ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งจะบอกล้างเสียในเวลาใดที่เป็นสามีภริยากันอยู่หรือภายในกำหนดหนึ่งปีนับแต่วันที่ขาดจากการเป็นสามีภริยาก็ได้ แต่ไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิของบุคคลภายนอกผู้ทำการโดยสุจริตดังนั้นการยกทรัพย์สินที่เป็นสินสมรสให้คู่สมรสฝ่ายใดมีลักษณะเป็นสัญญาแบ่งสินสมรสกัน เป็นสัญญาระหว่างสมรสที่สามีภริยาสามารถตกลงทำสัญญาเช่นนี้ได้เพราะเป็นสัญญาที่ไม่ขัดกับความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน และคู่สมรสที่แยกกันอยู่โดยยังไม่ได้หย่ากันซึ่งเป็นผู้ได้รับโอนทรัพย์สินนั้นมา จึงสามารถจัดการสินสมรสที่ตกลงแบ่งกันแล้ว โดยการขาย การให้ การจำหน่ายด้วยประการใด ๆ โดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากคู่สมรสอีกฝ่ายหนึ่งตัวอย่างคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 337/2530  โจทก์จำเลยเป็นสามีภริยากัน โจทก์มีชื่อเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ในที่ดินสินสมรสแต่ผู้เดียวในระหว่างสมรส จำเลยได้ทำหนังสือสัญญาและจดทะเบียนยกที่ดินดังกล่าวพร้อมสิ่งปลูกสร้างให้แก่โจทก์ แสดงว่าจำเลยมีเจตนายกทรัพย์สินซึ่งเป็นสินสมรสส่วนของตนทั้งหมดให้แก่โจทก์ ย่อมทำให้ทรัพย์สินนั้นหมดสภาพจากการเป็นสินสมรสและตกเป็นสินส่วนตัวของโจทก์ และสัญญานี้เป็นสัญญาระหว่างสมรสที่สมบูรณ์ใช้บังคับกันได้ เมื่อจำเลยยกทรัพย์สินให้แก่โจทก์และทรัพย์สินนั้นตกเป็นสินส่วนตัวของโจทก์ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1471(3) แล้ว จำเลยก็ไม่มีสิทธิในทรัพย์สินนั้นต่อไป โจทก์จำเลยหย่ากัน โจทก์ฟ้องขับไล่จำเลยออกจากทรัพย์สินดังกล่าวได้ และประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1471(3) ที่บัญญัติให้ทรัพย์สินที่สามีภริยาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้มาระหว่างสมรสโดยการให้โดยเสน่หาเป็นสินส่วนตัวนั้นมิได้กำหนดให้ใช้บังคับแต่เฉพาะกรณีที่บุคคลภายนอกเป็นผู้ยกทรัพย์สินให้เท่านั้น แต่ได้รวมถึงกรณีที่สามีภริยายกทรัพย์สินให้แก่กันในระหว่างสมรสด้วย

แยกไปอยู่โดยสุจริตจึงชอบที่จะได้รับการช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูจากสามี
ภริยาไม่มีอาชีพหรือรายได้ สามีซึ่งอุปการะเลี้ยงดูภริยาตลอดมาและอยู่ในฐานะที่สามารถอุปการะเลี้ยงดูได้จึงมีหน้าที่ต้องอุปการะเลี้ยงดู ส่วนภริยาซึ่งเป็นฝ่ายมีความสามารถหรือฐานะน้อยกว่าและแยกไปอยู่โดยสุจริตจึงชอบที่จะได้รับการช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูจากสามี ภริยาย่อมมีสิทธิเรียกค่าอุปการะเลี้ยงดูจากสามี