ยินดีให้คำปรึกษากฎหมายแชทไลน์

บทนำ

คำพิพากษาศาลฎีกานี้มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับความผิดตามพระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 32 ว่าด้วยการโฆษณาหรือประชาสัมพันธ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยอ้อม กรณีจำเลยติดตั้งป้ายไวนิลที่มีภาพสัญลักษณ์และชื่อยี่ห้อเบียร์ช้าง (Chang) โดยอ้างว่าเป็นการโฆษณาน้ำแร่ธรรมชาติ แต่ข้อความและรูปภาพที่ใช้สามารถชักจูงใจให้ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ ศาลฎีกาวินิจฉัยว่าเป็นการโฆษณาแอลกอฮอล์โดยอ้อม ถือว่าผิดกฎหมาย และพิพากษากลับตามศาลชั้นต้น

ข้อเท็จจริงของคดี

• โจทก์ฟ้องจำเลยฐานโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยอ้างป้ายไวนิลที่มีเครื่องหมายการค้า “Chang” ติดไว้หน้าร้านซึ่งจำหน่ายสุรา

• ป้ายดังกล่าวมีรูปช้างสองเชือก หันหน้ากัน ใต้สัญลักษณ์น้ำพุสีทอง พร้อมข้อความ “Chang” ตัวใหญ่ และข้อความภาษาไทยว่า “สดชื่นทุกวันกับเพื่อน”

• จำเลยอ้างว่าเป็นป้ายโฆษณาน้ำแร่ธรรมชาติ ไม่ได้มีเจตนาโฆษณาแอลกอฮอล์

• ศาลชั้นต้นพิพากษาว่าจำเลยมีความผิดตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ มาตรา 32 และ 43 ปรับ 20,000 บาท

• ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้ยกฟ้อง

• โจทก์ฎีกา

คำวินิจฉัยของศาลฎีกา

ศาลฎีกาพิเคราะห์ว่า

1. ความหมายของ “ภาพสัญลักษณ์”

o มาตรา 32 วรรคสอง ของ พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 2551 กำหนดให้การโฆษณาทำได้เฉพาะการให้ความรู้ที่ไม่จูงใจ

o กฎกระทรวงปี 2553 ให้ความหมาย “ภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์” หมายถึง เครื่องหมายการค้าที่จดทะเบียนตามกฎหมาย

2. การใช้ป้ายไวนิลพิพาท

o ภาคส่วนสำคัญของป้ายคือโลโก้เบียร์ช้างที่ได้รับการจดทะเบียนแล้ว

o แม้จะมีข้อความ “น้ำแร่ธรรมชาติตราช้าง” และคำว่า “MINERAL” แต่เป็นข้อความเล็ก ไม่ถือเป็นสาระสำคัญ

o ข้อความ “สดชื่นทุกวันกับเพื่อน” เป็นถ้อยคำชวนให้เกิดความสัมพันธ์กับการดื่มสังสรรค์

3. การชักจูงใจโดยอ้อม

o เมื่อพิจารณาบริบทที่ร้านจำหน่ายสุราด้วย ป้ายดังกล่าวย่อมเป็นการชักจูงใจให้บริโภคแอลกอฮอล์โดยอ้อม

o คำแก้ของจำเลยว่าใช้บังแดด หรือเพื่อโฆษณาน้ำแร่ ไม่เพียงพอหักล้างพยานหลักฐานโจทก์

ศาลฎีกาพิพากษากลับ เห็นด้วยกับศาลชั้นต้น ลงโทษจำเลยปรับ 20,000 บาท

ประเด็นทางกฎหมายที่น่าสนใจ

1. การตีความ “ภาพสัญลักษณ์” ตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

o ศาลตีความโดยเชื่อมโยงกับ พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534

o ยืนยันว่าหากเป็นเครื่องหมายการค้าที่จดทะเบียน ก็ถือว่าเป็น “ภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์”

2. การโฆษณาโดยอ้อม

o แม้ไม่ได้โฆษณาสุราโดยตรง แต่การใช้ข้อความหรือภาพที่มีผลโน้มน้าวให้เกิดการดื่มถือว่าผิด

3. หลักการตีความกฎหมายอาญา

o แม้กฎหมายอาญาต้องตีความโดยเคร่งครัด แต่เมื่อข้อเท็จจริงชัดว่ามีเจตนาชักจูงใจ การตีความต้องยึดวัตถุประสงค์กฎหมายเพื่อป้องกันสังคม

สรุปข้อคิดทางกฎหมาย

• การโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไม่จำเป็นต้องแสดงขวดหรือบรรจุภัณฑ์โดยตรงก็ผิด หากมีการใช้ภาพสัญลักษณ์หรือข้อความที่มีผลจูงใจ

• เครื่องหมายการค้าที่จดทะเบียนแล้ว สามารถตีความว่าเป็น “ภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์”

• คำพิพากษานี้เป็นแนวทางชัดเจนให้ผู้ประกอบการระมัดระวังการใช้เครื่องหมายทางการค้าในการโฆษณา

IRAC Analysis

Issue (ประเด็นปัญหา)

การติดป้ายไวนิลที่มีสัญลักษณ์และชื่อเบียร์ช้าง พร้อมข้อความชวนเชื่อ ถือเป็นการโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยอ้อมตามกฎหมายหรือไม่

Rule (บทกฎหมายที่ใช้บังคับ)

• พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 32

• กฎกระทรวง พ.ศ. 2553 ข้อ 1 (ความหมายของภาพสัญลักษณ์)

• พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534

Application (การวินิจฉัย)

• ป้ายไวนิลใช้ภาพเครื่องหมายการค้าที่จดทะเบียน (โลโก้ Chang) ถือเป็น “ภาพสัญลักษณ์”

• ข้อความ “สดชื่นทุกวันกับเพื่อน” มีลักษณะชักจูงใจ แม้อ้างว่าเป็นน้ำแร่ก็ไม่เพียงพอ

• ร้านจำหน่ายสุราอยู่แล้ว ยิ่งทำให้การใช้ป้ายดังกล่าวสื่อถึงการโฆษณาแอลกอฮอล์โดยอ้อม

Conclusion (ข้อสรุป)

การกระทำของจำเลยเป็นการโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยอ้อม ผิดมาตรา 32 ศาลฎีกาพิพากษากลับ ให้ลงโทษปรับตามศาลชั้นต้น

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3139/2568

ตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 32 วรรคสอง บัญญัติว่า การโฆษณาหรือประชาสัมพันธ์ใด ๆ โดยผู้ผลิตเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกประเภทให้กระทำได้เฉพาะการให้ข้อมูลข่าวสาร และความรู้เชิงสร้างสรรค์สังคม โดยไม่มีการปรากฏภาพของสินค้าหรือบรรจุภัณฑ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นั้น เว้นแต่เป็นการปรากฏของภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือสัญลักษณ์ของบริษัทผู้ผลิตเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เท่านั้น ทั้งนี้ตามที่กำหนดในกฎกระทรวง ซึ่งได้มีการออกกฎกระทรวงรองรับ คือกฎกระทรวง กำหนดหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการแสดงภาพสัญลักษณ์เพื่อประกอบการโฆษณาหรือประชาสัมพันธ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2553 ข้อ 1 ให้ความหมายของคำว่า "ภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์" หมายความว่า ภาพเครื่องหมายการค้าของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ได้จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าตามกฎหมายว่าด้วยเครื่องหมายการค้า" จึงต้องนำ พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 มาพิจารณาประกอบ ซึ่งจะเห็นได้ว่า ภาพสัญลักษณ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ประเภท เบียร์ยี่ห้อช้าง (Chang) เป็นภาพที่ได้รับการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยมีภาคส่วนสำคัญอยู่ที่รูปช้างสีขาว 2 เชือก หันหน้าเข้าหากันภายใต้น้ำพุสีทอง ด้านบนและล่างของน้ำพุมีส่วนของน้ำพุสีแดง กับมีคำภาษาอังกฤษตัวใหญ่และหนาว่า "Chang" อยู่ด้านล่าง ส่วนประกอบอื่น ๆ มีขนาดเล็ก หากไม่ตั้งใจพิจารณาก็จะไม่สังเกตเห็นได้ อันได้แก่ ถ้อยคำภาษาอังกฤษและภาษาไทยว่า MINERAL น้ำแร่ธรรมชาติตราช้าง โดยเป็นข้อความที่ไม่ขอถือสิทธิแต่ผู้เดียวในการใช้ถ้อยคำ เมื่อประกาศคำขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ามีการนำเอาภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ประเภท เบียร์ยี่ห้อช้าง (Chang) มาใช้ โดยเพิ่มเติมคำที่ไม่ใช่ภาคส่วนสำคัญและใช้คำที่ไม่อาจถือเป็นสิทธิแต่ผู้เดียวได้ เช่นนี้ จึงไม่ใช่ความมุ่งหมายในการโฆษณาน้ำแร่ธรรมชาติ ประกอบกับป้ายไวนิลมีข้อความว่า "สดชื่นทุกวันกับเพื่อน" อันอาจมีส่วนชักจูงใจให้ผู้อื่นดื่มโดยอ้อมได้ และจำเลยประกอบกิจการจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การที่จำเลยติดป้ายไวนิลที่มีภาพสัญลักษณ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ดังกล่าวจึงเป็นการโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อันเป็นการชักจูงใจให้ผู้อื่นดื่มโดยอ้อม เป็นความผิดตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 32 วรรคหนึ่ง

โจทก์ฟ้องขอให้ลงโทษจำเลยตามพระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 3, 32, 43

จำเลยให้การปฏิเสธ

ศาลชั้นต้นพิพากษาว่า จำเลยมีความผิดตามพระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 มาตรา 32 วรรคหนึ่ง, 43 (ที่ถูก 43 วรรคหนึ่ง) ปรับ 20,000 บาท ไม่ชำระค่าปรับให้จัดการตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29, 30

จำเลยอุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์ภาค 5 พิพากษากลับ ให้ยกฟ้อง

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงรับฟังเป็นยุติในเบื้องต้นตามที่คู่ความไม่โต้แย้งกันชั้นนี้ว่า ในวันเวลาและสถานที่เกิดเหตุตามฟ้อง จำเลยอนุญาตให้มีการแขวนป้ายไวนิลพิพาท ที่หน้าร้านค้าของจำเลย อันเป็นสถานประกอบการค้าที่จำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วย ป้ายไวนิลพิพาทมีจำนวน 3 ป้าย มีรูปช้างสีขาว 2 เชือก หันหน้าเข้าหากันภายใต้น้ำพุสีทอง ด้านบนและด้านล่างของน้ำพุจะมีส่วนของน้ำพุสีแดงประกอบอยู่ มีข้อความภาษาอังกฤษสีขาวขนาดใหญ่และหนาว่า "Chang" ข้อความภาษาไทยสีขาวขนาดเล็กว่า "น้ำแร่ธรรมชาติตราช้าง" ข้อความภาษาไทยขนาดใหญ่ว่า "สดชื่นทุกวัน" ข้อความภาษาไทยขนาดเล็กว่า "กับเพื่อน" และข้อความภาษาอังกฤษสีเหลืองขนาดเล็กว่า "MINERAL" มีรูปหยดน้ำเล็ก - ใหญ่ กระจายอยู่ ซึ่งรูปและข้อความทั้งหมดอยู่บนพื้นหลังสีเขียว

คดีมีปัญหาต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่า จำเลยกระทำความผิดตามฟ้องหรือไม่ ศาลฎีกาโดยมติที่ประชุมใหญ่ เห็นว่า โจทก์ฟ้องคดีนี้โดยอ้างว่าจำเลยโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยการแสดงชื่อและเครื่องหมายของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ประเภทเบียร์ ยี่ห้อช้าง (Chang) อันเป็นการอ้างภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ประเภทเบียร์ ยี่ห้อช้าง (Chang) สำหรับคำว่า "ภาพสัญลักษณ์" เป็นคำที่ปรากฏอยู่ในมาตรา 32 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 ซึ่งกฎกระทรวง กำหนดหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการแสดงภาพสัญลักษณ์เพื่อประกอบการโฆษณาหรือประชาสัมพันธ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2553 ข้อ 1 ให้ความหมายของคำว่า "ภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์" หมายความว่า ภาพเครื่องหมายการค้าของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ได้จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าตามกฎหมายว่าด้วยเครื่องหมายการค้า ประกอบกับจำเลยอ้างว่า รูปภาพที่ปรากฏบนป้ายไวนิลพิพาท ซึ่งเป็นประกาศโฆษณาคำขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า/เครื่องหมายบริการ จึงเห็นควรนำพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 มาพิจารณาประกอบ โดยถือว่าภาพสัญลักษณ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ประเภทเบียร์ ยี่ห้อช้าง (Chang) เป็นภาพเครื่องหมายการค้าของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ได้จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าตามกฎหมายว่าด้วยเครื่องหมายการค้า มีภาคส่วนสำคัญคือ รูปช้างสีขาว 2 เชือก หันหน้าเข้าหากันภายใต้น้ำพุสีทอง ด้านบนและด้านล่างของน้ำพุจะมีส่วนของน้ำพุสีแดงประกอบอยู่ กับมีคำภาษาอังกฤษตัวใหญ่และหนาว่า "Chang" อยู่ด้านล่าง ส่วนป้ายไวนิลพิพาทมีภาคส่วนสำคัญดังกล่าวอันเป็นเครื่องหมายการค้าของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และข้อความภาษาไทย "น้ำแร่ธรรมชาติตราช้าง" และภาษาอังกฤษคำว่า "MINERAL" มีขนาดเล็ก อีกทั้งไม่ขอถือเป็นสิทธิแต่ผู้เดียวที่จะใช้ข้อความดังกล่าว จึงไม่พอรับฟังว่าการติดตั้งป้ายไวนิลเครื่องหมายการค้าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นการโฆษณาน้ำแร่ธรรมชาติตามที่จำเลยอ้างได้ และข้อความที่ว่า "สดชื่นทุกวันกับเพื่อน" นั้น อาจมีส่วนชักจูงใจกลุ่มคนที่เห็นป้ายไวนิลพิพาทซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไปดื่มสังสรรค์ อันเป็นการชักจูงใจให้ผู้อื่นดื่มโดยอ้อม ประกอบกับร้านค้าของจำเลยมีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จำหน่ายด้วย พยานหลักฐานของโจทก์เท่าที่นำสืบมาจึงฟังได้ว่า จำเลยโฆษณาเครื่องหมายของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อันเป็นการชักจูงใจให้ผู้อื่นดื่มโดยอ้อม สำหรับพยานหลักฐานและคำแก้ฎีกาของจำเลยในทำนองว่า ป้ายไวนิลพิพาทแขวนไว้เพื่อบังแดด และเป็นการโฆษณาน้ำแร่ธรรมชาติ การตีความกฎหมายต้องกระทำโดยเคร่งครัดนั้น ยังไม่อาจรับฟังหักล้างพยานหลักฐานของโจทก์ได้ ที่ศาลอุทธรณ์ภาค 5 พิพากษามานั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาของโจทก์ฟังขึ้น

พิพากษากลับ ให้บังคับคดีไปตามคำพิพากษาศาลชั้นต้น