ดุลพินิจสั่งค่าฤชาธรรมเนียมคำนึงความสุจริตของคู่ความ

ศาลย่อมมีดุลพินิจในการสั่งเรื่องค่าฤชาธรรมเนียมได้อย่างกว้างขวางโดยคำนึงถึงความสุจริตของคู่ความ การที่โจทก์ขอถอนฟ้องเพื่อไปดำเนินการขอจดทะเบียนรับเด็กเป็นบุตรต่อนายทะเบียนให้ถูกต้องตามขั้นตอนหาใช่เป็นการดำเนินคดีโดยไม่สุจริตแต่อย่างใดไม่ คดีนี้เป็นประเด็นปัญหาความขัดแย้งในครอบครัว ซึ่งเป็นเรื่องละเอียดอ่อนระหว่างคู่กรณีที่มีความรักความผูกพันกันมาก่อน มิใช่การต่อสู้ชนิดเอาเป็นเอาตายเยี่ยงข้าศึกศัตรู การที่ศาลอุทธรณ์มิได้สั่งให้โจทก์ชดใช้ค่าฤชาธรรมเนียมและค่าทนายความแทนจำเลยนั้นชอบแล้ว 

 คำพิพากษาศาลฎีกาที่  3980/2543

   แม้กฎหมายเปิดโอกาสให้เด็กและจำเลยซึ่งเป็นมารดาเด็กคัดค้านหรือไม่ให้ความยินยอมในการที่โจทก์ซึ่งเป็นบิดาขอจดทะเบียนรับเด็กเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายได้ แต่กฎหมายก็เปิดช่องให้ศาลพิพากษาให้มีการจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรได้เมื่อได้ฟังข้อเท็จจริงครบถ้วนจากคู่ความทั้งสองฝ่ายแล้ว ดังนั้น แม้จำเลยจะยกปัญหาข้อกฎหมายว่าโจทก์นำคดีมาฟ้องต่อศาลโดยมิได้ขอจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายต่อนายทะเบียนเสียก่อนขึ้นอ้าง เมื่อศาลยังไม่เห็นสมควรที่จะมีคำสั่งวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องต้นก็ย่อมมีอำนาจที่จะทำและใช้ดุลพินิจอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้องได้โดยชอบ

           ศาลมีดุลพินิจในการสั่งเรื่องค่าฤชาธรรมเนียมในคดีได้อย่างกว้างขวาง โดยคำนึงถึงความสุจริตของคู่ความเป็นสำคัญ การที่โจทก์ขอถอนฟ้องเพื่อไปดำเนินการขอจดทะเบียนรับเด็กเป็นบุตรต่อนายทะเบียนให้ถูกต้องตามขั้นตอนหาใช่เป็นการดำเนินคดีโดยไม่สุจริตไม่ ทั้งคดีเป็นประเด็นปัญหาความขัดแย้งในครอบครัว ซึ่งเป็นเรื่องละเอียดอ่อนระหว่างคู่กรณีที่มีความรักความผูกพันกันมาก่อนอันอาจตกลงกันได้ในที่สุด มิใช่การต่อสู้ชนิดเอาเป็นเอาตาย การที่ศาลอุทธรณ์มีคำสั่งให้ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์เป็นพับโดยมิได้สั่งให้โจทก์ชดใช้ค่าฤชาธรรมเนียมและค่าทนายความแทนจำเลยจึงชอบแล้ว
 
มาตรา 132  ให้ศาลมีคำสั่งให้จำหน่ายคดีเสียจากสารบบความได้ โดยไม่ต้องมีคำวินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นเรื่องนั้น และให้กำหนดเงื่อนไขในเรื่องค่าฤชาธรรมเนียมตามที่เห็นสมควร
(1)  เมื่อโจทก์ทิ้งฟ้อง ถอนฟ้อง หรือไม่มาศาลในวันนัดพิจารณา ดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 174 มาตรา 175 และมาตรา 193 ทวิ
(2) เมื่อโจทก์ไม่หาประกันมาให้ดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 253 และ 288 หรือเมื่อคู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง หรือทั้งสองฝ่ายขาดนัดดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 198, 200 และ 201
(3) ถ้าความมรณะของคู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งยังให้คดีนั้นไม่มีประโยชน์ต่อไปหรือถ้าไม่มีผู้ใดเข้ามาแทนที่คู่ความฝ่ายที่มรณะดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 42
(4) เมื่อศาลได้มีคำสั่งให้พิจารณาคดีรวมกันหรือให้แยกกัน ซึ่งเป็นเหตุให้ต้องโอนคดีไปยังอีกศาลหนึ่งดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 28 และ 29

มาตรา 175  ก่อนจำเลยยื่นคำให้การ โจทก์อาจถอนคำฟ้องได้โดยยื่นคำบอกกล่าวเป็นหนังสือต่อศาล
ภายหลังจำเลยยื่นคำให้การแล้ว โจทก์อาจยื่นคำขอโดยทำเป็นคำร้องต่อศาลชั้นต้นเพื่ออนุญาตให้โจทก์ถอนคำฟ้องได้ ศาลจะอนุญาตหรือไม่อนุญาตหรืออนุญาตภายในเงื่อนไขตามที่เห็นสมควรก็ได้ แต่
(1) ห้ามไม่ให้ศาลให้อนุญาต โดยมิได้ฟังจำเลยหรือผู้ร้องสอด ถ้าหากมีก่อน
(2) ในกรณีที่โจทก์ถอนคำฟ้อง เนื่องจากมีข้อตกลงหรือประนีประนอมยอมความกับจำเลย ให้ศาลอนุญาตไปตามคำขอนั้น

มาตรา 161 ภายใต้บังคับบทบัญญัติห้ามาตราต่อไปนี้ ให้คู่ความฝ่ายที่แพ้คดีเป็นผู้รับผิดในชั้นที่สุดสำหรับค่าฤชาธรรมเนียมทั้งปวง แต่ไม่ว่าคู่ความฝ่ายใดจะชนะคดีเต็มตามข้อหาหรือแต่บางส่วน ศาลมีอำนาจที่จะพิพากษาให้คู่ความฝ่ายที่ชนะคดีนั้นรับผิดในค่าฤชาธรรมเนียมทั้งปวง หรือให้คู่ความแต่ละฝ่ายรับผิดในค่าฤชาธรรมเนียมส่วนของตนหรือตามส่วนแห่งค่าฤชาธรรมเนียมซึ่งคู่ความทุกฝ่ายได้เสียไปก่อนได้ตามที่ศาลจะใช้ดุลพินิจ โดยคำนึงถึงเหตุสมควรและความสุจริตในการดำเนินคดี
คดีที่ไม่มีข้อพิพาทให้ฝ่ายเริ่มคดีเป็นผู้เสียค่าฤชาธรรมเนียม
 
          คดีสืบเนื่องมาจากโจทก์ฟ้องขอให้พิพากษาว่า เด็กหญิงอิสรีย์ สมาหาร ผู้เยาว์อายุ 3 ปีเศษ เป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายของโจทก์
          จำเลยยื่นคำให้การว่า โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง ฟ้องโจทก์เคลือบคลุมโจทก์มิใช่บิดาที่แท้จริงของเด็กหญิงอิสรีย์ ทั้งโจทก์มีความประพฤติไม่เหมาะไม่สมควรพิพากษาให้เป็นบิดาชอบด้วยกฎหมายของเด็กหญิงอิสรีย์ ขอให้ยกฟ้อง

          ต่อมาวันที่ 30 มิถุนายน 2542 โจทก์ยื่นคำร้องขอถอนฟ้อง
          จำเลยคัดค้าน และวันเดียวกันนั้นจำเลยยื่นคำร้องขอแก้ไขคำให้การและคำร้องขอให้ศาลชั้นต้นวินิจฉัยชี้ขาดข้อกฎหมายเบื้องต้นตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 24

          ศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่าการที่โจทก์ขอถอนฟ้องเพื่อจะไปดำเนินการขอจดทะเบียนรับผู้เยาว์เป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายต่อนายทะเบียนตามขั้นตอนที่กฎหมายวางไว้นั้น มิได้เป็นผลทำให้จำเลยเสียเปรียบในการต่อสู้คดีในประเด็นที่เกี่ยวกับการเป็นบิดาของผู้เยาว์หรือความเหมาะสมในการเป็นผู้ใช้อำนาจปกครองของโจทก์ต่อไปหรือกระทบกระเทือนต่อการใช้อำนาจปกครองบุตรของจำเลยในชั้นนี้แต่อย่างใด จึงอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้องได้ตามขอ จำหน่ายคดีเสียจากสารบบความ ค่าขึ้นศาลให้เป็นพับและเมื่อศาลมีคำสั่งอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้องแล้ว จึงไม่จำต้องสั่งคำร้องขอให้ชี้ขาดข้อกฎหมายเบื้องต้นและคำร้องขอแก้ไขคำให้การตามที่จำเลยยื่นไว้แต่อย่างใด ยกคำร้อง

          จำเลยอุทธรณ์
          ศาลอุทธรณ์แผนกคดีเยาวชนและครอบครัวพิพากษายืน

          จำเลยฎีกา
          ศาลฎีกาแผนกคดีเยาวชนและครอบครัววินิจฉัยว่า "คดีคงมีปัญหาตามฎีกาของจำเลยว่า การที่โจทก์ขอถอนฟ้อง เมื่อจำเลยยื่นคำให้การแล้วทั้งจำเลยได้มีคำร้องขอให้ศาลวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องต้นในปัญหาข้อกฎหมายว่าโจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง ศาลควรใช้ดุลพินิจอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้องหรือควรวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องต้นแล้วพิพากษายกฟ้อง พิเคราะห์แล้ว คดีนี้ปรากฏว่าภายหลังจำเลยยื่นคำให้การ โจทก์ได้ยื่นคำขอโดยทำเป็นคำร้องต่อศาลชั้นต้นเพื่ออนุญาตให้โจทก์ถอนคำฟ้อง เพราะโจทก์ยังมิได้ดำเนินการตามขั้นตอนให้ถูกต้องในการขอจดทะเบียนรับเด็กเป็นบุตรต่อนายทะเบียนเสียก่อนซึ่งศาลจะอนุญาตหรือไม่อนุญาตหรืออนุญาตภายในเงื่อนไขตามที่เห็นสมควรก็ได้ เพียงแต่ห้ามไม่ให้ศาลอนุญาต โดยมิได้ฟังจำเลยก่อนตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 175(1) อย่างไรก็ตามในขณะเดียวกันจำเลยได้มีคำขอให้ศาลวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องต้นตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 24 ในปัญหาที่ว่าโจทก์นำคดีมาร้องศาลโดยมิได้ขอจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายต่อนายทะเบียนเสียก่อน และถูกเด็กหรือมารดาเด็กคัดค้าน ข้อโต้แย้งสิทธิตามกฎหมายจึงยังไม่เกิดขึ้นแก่โจทก์ โจทก์จึงไม่มีอำนาจนำคดีมาฟ้องศาลได้ แต่ศาลชั้นต้นได้มีคำสั่งอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้อง โดยมิได้วินิจฉัยข้อกฎหมายเบื้องต้น จำเลยจึงโต้แย้งคำสั่งของศาลดังกล่าว เห็นว่าการที่โจทก์มีความมุ่งมั่นและสมัครใจที่จะรับผิดชอบต่อเด็กซึ่งโจทก์เชื่อว่าเป็นเลือดเนื้อเชื้อไขของตนตามกฎหมายย่อมเป็นประโยชน์แก่สวัสดิภาพและอนาคตของเด็ก และในส่วนของเด็กนั้น จะมีอะไรสำคัญยิ่งไปกว่าการได้มีฐานะเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายของบิดาเหมือนเด็กอื่นทั่วไป เพราะหมายถึงความมั่นคงในชีวิตและความผาสุกทางจิตใจของเด็กนั่นเอง จริงอยู่แม้กฎหมายเปิดโอกาสให้เด็กและมารดาเด็กคัดค้านหรือไม่ให้ความยินยอมได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1548 วรรคแรก แต่กฎหมายก็เปิดช่องให้ศาลพิพากษาให้มีการจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรได้ เมื่อได้ฟังข้อเท็จจริงครบถ้วนจากคู่ความทั้งสองฝ่ายแล้วตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1548 วรรคสาม ดังนั้น แม้จำเลยจะยกปัญหาข้อกฎหมายขึ้นอ้างแต่เมื่อศาลยังไม่เห็นสมควรที่จะมีคำสั่งวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องต้น ศาลก็ย่อมมีอำนาจที่จะทำได้ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 24 และใช้ดุลพินิจอนุญาตให้โจทก์ถอนฟ้องได้โดยชอบตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 175(1) ที่ศาลล่างทั้งสองไม่วินิจฉัยชี้ขาดข้อกฎหมายเบื้องต้น และยกคำร้องของจำเลยนั้นชอบแล้ว ฎีกาของจำเลยในข้อนี้ฟังไม่ขึ้น ส่วนที่จำเลยฎีกาต่อไปว่าที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งจำหน่ายคดีออกเสียจากสารบบความ ค่าขึ้นศาลให้เป็นพับ เป็นคำสั่งที่ไม่ชอบเพราะจำเลยได้รับความเสียหายเสียค่าใช้จ่ายในการต่อสู้คดี รวมทั้งค่าทนายความจึงควรให้โจทก์ใช้ค่าฤชาธรรมเนียมต่าง ๆ แทนจำเลยนั้น เห็นว่า ศาลย่อมมีดุลพินิจในการสั่งเรื่องค่าฤชาธรรมเนียมในคดีได้อย่างกว้างขวางโดยคำนึงถึงความสุจริตของคู่ความเป็นสำคัญ การที่โจทก์ขอถอนฟ้องเพื่อไปดำเนินการขอจดทะเบียนต่อนายทะเบียนให้ถูกต้องตามขั้นตอนหาใช่เป็นการดำเนินคดีโดยไม่สุจริตแต่อย่างใดไม่ ทั้งคดีนี้เป็นประเด็นปัญหาความขัดแย้งในครอบครัว ซึ่งเป็นเรื่องละเอียดอ่อนระหว่างคู่กรณีที่มีความรักความผูกพันกันมาก่อน อันอาจตกลงกันได้ในที่สุด มิใช่การต่อสู้ชนิดเอาเป็นเอาตายเยี่ยงข้าศึกศัตรู การที่ศาลอุทธรณ์มีคำสั่งให้ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์เป็นพับโดยมิได้สั่งให้โจทก์ชดใช้ค่าฤชาธรรมเนียมและค่าทนายความแทนจำเลยนั้นชอบแล้ว ฎีกาของจำเลยในข้อนี้ฟังไม่ขึ้นเช่นกัน"

    พิพากษายืน
  
ศาลชั้นต้นสั่งให้โจทก์ร่วมชำระค่าขึ้นศาล โดยที่ไม่ปรากฏว่าศาลชั้นต้นเห็นว่าโจทก์ร่วมเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนสูงเกินสมควรหรือดำเนินคดีโดยไม่สุจริต เป็นการไม่ชอบตาม ป.วิ.อ. มาตรา 253 วรรคหนึ่ง
 
มาตรา 253  ในคดีพนักงานอัยการเป็นโจทก์ซึ่งมีคำร้องให้คืนหรือใช้ราคาทรัพย์สินติดมากับฟ้องอาญาตามมาตรา 43 หรือมีคำขอของผู้เสียหายขอให้บังคับจำเลยชดใช้ค่าสินไหมทดแทนมิให้เรียกค่าธรรมเนียม เว้นแต่ในกรณีที่ศาลเห็นว่าผู้เสียหายเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนสูงเกินสมควร หรือดำเนินคดีโดยไม่สุจริต ให้ศาลมีอำนาจสั่งให้ผู้เสียหายชำระค่าธรรมเนียมทั้งหมดหรือแต่เฉพาะบางส่วนภายในระยะเวลาที่ศาลกำหนดก็ได้ และถ้าผู้เสียหายเพิกเฉยไม่ปฏิบัติตามคำสั่งศาล ให้ถือว่าเป็นการทิ้งฟ้องในคดีส่วนแพ่งนั้น
ในกรณีที่มีคำพิพากษาหรือคำสั่งให้คืนหรือใช้ราคาทรัพย์สิน หรือค่าสินไหมทดแทนตามวรรคหนึ่ง ถ้าศาลยังต้องจัดการอะไรอีกเพื่อการบังคับ ผู้ที่จะได้รับคืนทรัพย์สินหรือราคาหรือค่าสินไหมทดแทน จักต้องเสียค่าธรรมเนียมดังคดีแพ่งสำหรับการต่อไปนั้น