คำร้องขอเข้าเป็นคู่ความแทนที่ผู้มรณะ

๑. การนั่งพิจารณาคดีต้องกระทําต่อหน้าคู่ความเพื่อให้กระบวนพิจารณาคดีของศาลเป็นไปด้วยความเที่ยงธรรม และคู่ความที่มาศาลจะได้รักษาผลประโยชน์ในเชิงคดีของเขา

๒. ถ้าในระหว่างการพิจารณาคดีของศาลปรากฏคู่ความฝ่ายใดมรณะให้ศาลสั่งเลื่อนการพิจารณาไปจนกว่าจะมีผู้เข้ามาแทนที่ผู้มรณะ

๓. ผู้มีสิทธิเข้าแทนที่คู่ความผู้มรณะได้แก่ทายาทของผู้มรณะ ผู้จัดการทรัพย์มรดกของผู้มรณะ หรือบุคคลอื่นใดที่ปกครองทรัพย์มรดกไว้

๔. การเข้าแทนที่คู่ความผู้มรณะ บุคคลตามข้อ ๓ ยื่นคําขอโดยทําเป็นคําร้องเข้ามาเองภายใน ๑ ปี นับแต่วันที่คู่ความฝ่ายนั้นมรณะ หรือคู่ความฝ่ายที่มีชีวิตมีคําขอฝ่ายเดียวให้ศาลหมายเรียกให้เข้ามา

ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งจึงได้บัญญัติเรื่องการพิจารณาคดีเกี่ยวกับคู่ความมรณะไว้ ๓ มาตราด้วยกันคือ มาตรา ๔๒,  มาตรา ๔๓  และมาตรา ๔๔ ซึ่งมีข้อความดังนี้

   มาตรา ๔๒ ถ้าคู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งในคดีที่ค้างพิจารณาอยู่ในศาลได้มรณะเสียก่อนศาลพิพากษาคดี ให้ศาลเลื่อนการนั่งพิจารณาไปจนกว่าทายาทของผู้มรณะหรือผู้จัดการทรัพย์มรดกของผู้มรณะ หรือบุคคลอื่นใดที่ปกครองทรัพย์มรดกไว้จะได้เข้ามาเป็นคู่ความแทนที่ผู้มรณะ โดยมีคำขอเข้ามาเอง หรือโดยที่ศาลหมายเรียกให้เข้ามาเนื่องจากคู่ความฝายใดฝ่ายหนึ่งมีคําขอฝ่ายเดียว คําขอเช่นว่านี้จะต้องยื่นภายในกําหนดหนึ่งปีนับแต่วันที่คู่ความฝายนั้นมรณะ

ถ้าไม่มีคําขอของบุคคลดังกล่าวมาแล้ว หรือไม่มีคําขอของคู่ความฝายใดฝ่ายหนึ่งภายในเวลาที่กําหนดไว้ ให้ศาลมีคําสั่งจําหน่ายคดีเรื่องนั้นเสียจากสารบบความ

   มาตรา ๔๓ ถ้าทายาทของผู้มรณะ หรือผู้จัดการทรัพย์มรดกของผู้มรณะหรือบุคคลอื่นใดที่ปกครองทรัพย์มรดกประสงค์จะขอเข้ามาเป็นคู่ความแทน ก็ให้ยื่นคําขอโดยทําเป็นคําร้องต่อศาลเพื่อการนั้น

ในกรณีเช่นนี้ เมื่อศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคู่ความฝายใดฝ่ายหนึ่งมีคําขอศาลอาจสั่งให้ผู้ที่จะเข้ามาเป็นคู่ความแทนนั้น แสดงพยานหลักฐานสนับสนุนคําขอเช่นว่านั้นได้ เมื่อได้แสดงพยานหลักฐานดังกล่าวนั้นแล้วให้ศาลมีคําสั่งอนุญาตหรือไม่อนุญาตในการที่จะเข้ามาเป็นคู่ความแทน

   มาตรา ๔๔ คําสั่งให้หมายเรียกบุคคลใดเข้ามาแทนผู้มรณะนั้น จะต้องกําหนดระยะเวลาพอสมควรเพื่อให้บุคคลนั้นมีโอกาสคัดค้านในศาลว่าตนมิได้เป็นทายาทของผู้มรณะหรือมิได้เป็นผู้จัดการทรัพย์มรดกหรือผู้ปกครองทรัพย์มรดกนั้น

ทายาท ผู้จัดการทรัพย์มรดกหรือบุคคลผู้ถูกเรียกไม่จําต้องปฏิบัติตามหมายเช่นว่านั้นก่อนระยะเวลาที่กฎหมายกําหนดไว้เพื่อการยอมรับฐานะนั้นได้ล่วงพ้นไปแล้ว

ถ้าบุคคลที่ถูกศาลหมายเรียกนั้น ยินยอมรับเข้ามาเป็นคู่ความแทนผู้มรณะให้ศาลจดรายงานพิสดารไว้และดําเนินคดีต่อไป

ถ้าบุคคลนั้นไม่ยินยอมหรือไม่มาศาล ให้ศาลทําการไต่สวนตามที่เห็นสมควร ถ้าศาลเห็นว่าหมายเรียกนั้นมีเหตุผลฟังได้ ก็ให้ออกคําสั่งตั้งบุคคลผู้ถูกเรียกเป็นคู่ความแทนผู้มรณะแล้วดําเนินคดีต่อไป ถ้าศาลเห็นว่าข้อคัดค้านของบุคคลผู้ถูกเรียกมีเหตุผลฟังได้ ก็ให้ศาลสั่งเพิกถอนหมายเรียกนั้นเสีย และถ้าคู่ความฝายใดฝ่ายหนึ่งไม่สามารถเรียกทายาทอันแท้จริงหรือผู้จัดการทรัพย์มรดก หรือบุคคลที่ปกครองทรัพย์มรดกของผู้มรณะเข้ามาเป็นคู่ความแทนผู้มรณะได้ภายในกําหนดเวลาหนึ่งปี ก็ให้ศาลมีคําสั่งตามที่เห็นสมควรเพื่อประโยชน์แห่งความยุติธรรม

ตัวอย่างที่ ๑

  คำร้องขอเข้าแทนที่คู่ความที่มรณะ

         ข้อ  ๑  คดีนี้โจทก์ได้มรณะลงก่อนที่ศาลจะมีคำพิพากษา และศาลได้มีคำสั่งจำหน่ายคดีชั่วคราว

                เนื่องจากโจทก์ถึงแก่กรรมด้วยโรคหัวใจล้มเหลว เมื่อวันที่ ๐๑ มกราคม ๒๕๕๘  รายละเอียดปรากฏตามใบมรณบัตร  เอกสารท้องคำร้องหมายเลข  ๑

                ผู้ร้องเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายของโจทก์  รายละเอียดปรากฏตามสำเนารายการเกี่ยวกับบ้านเอกสารท้ายคำร้องหมายเลข  ๒  ผู้ร้องจึงขอกราบเรียนต่อศาล  เพื่อขอเข้าเป็นคู่ความแทนที่โจทก์ในคดีนี้

                      ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด

ตัวอย่างที่ ๒

คำร้องขอให้ศาลหมายเรียกทายาทเข้ารับมรดกความแทนที่ 

ข้อ ๑ คดีนี้เนื่องจากจำเลยถึงแก่กรรมลงเมื่อวันที่   ๐๑    เดือน มกราคม        พ.ศ.  ๒๕๕๙  ตามที่ศาลได้โปรดมีคำสั่งให้เลื่อนคดีไปเพื่อรอทายาทของจำเลยเข้ารับมรดกความแทนที่ เมื่อวันที่ ๐๑ เดือน มีนาคม  พ.ศ. ๒๕๕๙ โจทก์  ได้ตรวจสอบแล้วปรากฏว่า นาย สมบูรณ์  สมบูรณ์สุข เป็นสามีโดยชอบด้วยกฎหมายของจำเลย รายละเอียดปรากฏตามสำเนาหนังสือสำคัญการสมรสตามเอกสารท้ายคำร้องที่โจทก์ได้ยื่นมาพร้อมคำร้องนี้แล้ว โจทก์ทั้งสอง จึงขอประทานกราบเรียนต่อศาลได้โปรดมีคำสั่งหมายเรียก นาย สมบูรณ์  สมบูรณ์สุข เข้าเป็นคู่ความแทนที่จำเลยในคดีนี้ด้วย 

                         ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด 

ตัวอย่างที่ ๓

 คำร้องขอให้เรียกทายาทเข้ามาเป็นคู่ความแทนผู้มรณะ

        ข้อ ๑ คดีนี้จำเลยได้มรณะลงก่อนที่ศาลจะมีคำพิพากษา และศาลได้มีคำสั่งจำหน่ายคดีชั่วคราว

ต่อมาได้มี นายกิตติ  จำเจ  ทายาทจำเลยได้ยื่นคำร้องต่อศาลนี้เพื่อให้ศาลมีคำสั่งตั้งเป็นผู้จัดการมรดกและศาลได้มีคำสั่งตั้งให้นายกิตติ จำเจ เป็นผู้จัดการมรดกของจำเลยแล้ว ตามสำเนาคำสั่งศาลเอกสารท้ายคำร้องหมายเลข ๑

       ด้วยเหตุดังกล่าวจึงขอศาลได้โปรดมีคำสั่งเรียกนายจอห์นจำเจผู้จัดการมรดกของจำเลยเ ให้เข้ามาเป็นคู่ความแทนที่จำเลยต่อไปด้วย

                            ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด