ปรึกษากฎหมายทางแชทไลน์

 •  ฟ้องหย่าโดยความยินยอม

•  คำพิพากษาศาลฎีกาเรื่องหย่า

•  อายุความฟ้องหย่า

•  จดทะเบียนหย่าข้อตกลง

•  สิทธิฟ้องหย่าตามกฎหมายแพ่ง

•  หลักกฎหมายมาตรา 1515

•  บันทึกข้อตกลงหย่า

สรุปย่อคำพิพากษาศาลฎีกาเรื่องนี้ โจทก์ฟ้องขอให้จำเลยจดทะเบียนหย่าตามข้อตกลงที่ทั้งสองฝ่ายได้ลงนามต่อหน้าพยานสองคน ซึ่งเป็นข้อตกลงหย่าด้วยความยินยอมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1514 วรรคสอง และขอให้คำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยหากจำเลยไม่ไปจดทะเบียนหย่า แต่จำเลยคัดค้านว่าการฟ้องหย่าขาดอายุความตามมาตรา 1529 และกล่าวว่าตนไม่ได้กระทำการใดที่เป็นการลบหลู่หรือดูถูกโจทก์

ศาลอุทธรณ์ภาค 2 เห็นว่าข้อตกลงระหว่างโจทก์กับจำเลยนั้นสมบูรณ์แล้วตามกฎหมายและพิพากษาให้จำเลยหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากับโจทก์ แม้ว่าศาลชั้นต้นจะยกฟ้อง ศาลฎีกาพิพากษายืนคำตัดสินของศาลอุทธรณ์ภาค 2 โดยวินิจฉัยว่าการฟ้องขอจดทะเบียนหย่านั้นไม่ได้เป็นกรณีเดียวกับการฟ้องหย่าตามมาตรา 1516 และสิทธิฟ้องร้องในกรณีนี้ไม่ขาดอายุความ

การอธิบายหลักกฎหมายที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจเนื้อหาของคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1820/2537 ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น โดยเน้นไปที่หลักการและความสัมพันธ์ระหว่างมาตรากฎหมายต่าง ๆ ดังนี้:

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

1.มาตรา 193/30 – มาตรานี้กล่าวถึงอายุความในการฟ้องร้อง โดยกำหนดให้เริ่มนับอายุความตั้งแต่วันที่เกิดสิทธิในการฟ้องร้อง หรือในกรณีของคดีฟ้องหย่าที่มีข้อตกลงอย่างชัดเจน ระยะเวลาจะเริ่มนับจากวันที่ทำข้อตกลงการหย่า

2.มาตรา 213 – กล่าวถึงการบังคับให้คู่สัญญาต้องปฏิบัติตามสัญญาหรือข้อตกลงที่มีผลตามกฎหมาย ซึ่งในกรณีนี้ เมื่อมีข้อตกลงหย่ากันแล้ว คู่สัญญามีหน้าที่ต้องทำตามนั้น เช่น การไปจดทะเบียนหย่า

3.มาตรา 1514 – ระบุว่าการหย่าจะมีผลสมบูรณ์ต่อเมื่อคู่สมรสทั้งสองฝ่ายได้จดทะเบียนหย่าโดยความยินยอม หากไม่จดทะเบียนหย่า การหย่านั้นจะไม่สมบูรณ์ ซึ่งหากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยินยอม ก็จะเป็นเหตุให้ฟ้องศาลเพื่อบังคับได้ตามมาตรา 1515

4.มาตรา 1515 – มาตรานี้เสริมมาตรา 1514 โดยระบุว่า หากมีการตกลงหย่า แต่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยอมไปจดทะเบียนหย่า อีกฝ่ายหนึ่งสามารถฟ้องศาลเพื่อให้มีผลบังคับเหมือนการจดทะเบียนหย่าจริงคือให้มีผลสมบูรณ์

5.มาตรา 1516 – กำหนดเหตุที่สามารถใช้เป็นฐานในการฟ้องหย่าได้ เช่น กรณีที่คู่สมรสมีพฤติกรรมที่ทำให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้รับความอับอาย ถูกดูถูกหรือเสียชื่อเสียง การกระทำดังกล่าวถือเป็นการละเมิดหน้าที่ในฐานะคู่สมรสอย่างร้ายแรงและเป็นเหตุให้ฟ้องหย่าได้

6.มาตรา 1523 – กล่าวถึงสิทธิในการฟ้องหย่าและการเรียกค่าเสียหายจากการผิดสัญญาหรือข้อตกลงเดิม ๆ รวมถึงค่าเสียหายที่เกิดจากการละเมิดหน้าที่ในฐานะคู่สมรส

7.มาตรา 1529 – กล่าวถึงอายุความในการฟ้องหย่าตามเหตุที่เกิดขึ้นในมาตรา 1516 ซึ่งจะต้องดำเนินการฟ้องภายในหนึ่งปีหลังจากที่เหตุฟ้องเกิดขึ้น หรือในกรณีที่มีข้อตกลงแล้วแต่ไม่ปฏิบัติตาม จะสามารถฟ้องร้องได้ภายในสิบปีตามมาตรา 193/30

ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

1.มาตรา 55 – กล่าวถึงอำนาจศาลในการใช้คำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของคู่ความฝ่ายที่ไม่ยอมปฏิบัติตามข้อตกลง เช่น ในกรณีที่จำเลยไม่ยินยอมไปจดทะเบียนหย่า ศาลสามารถใช้คำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยได้

2.มาตรา 142 – ว่าด้วยการวินิจฉัยคดีตามข้อเท็จจริงที่นำเสนอต่อศาล ห้ามศาลวินิจฉัยนอกเหนือจากข้อพิพาทหรือประเด็นที่คู่ความนำเสนอ หากศาลพิจารณานอกประเด็นจะถือเป็นการขัดต่อมาตรา 142

3.มาตรา 183 – กำหนดหลักการในการยอมรับเอกสารหลักฐานในการพิจารณาคดี เอกสารที่เป็นหลักฐานสำคัญต้องเป็นเอกสารที่เกี่ยวข้องกับข้อพิพาทหรือข้อตกลงที่คู่ความได้ทำไว้ เช่น ในกรณีข้อตกลงการหย่าจะต้องมีหลักฐานเป็นลายลักษณ์อักษรและพยาน

การอธิบายมาตราเหล่านี้ทำให้เข้าใจว่าคดีนี้เกี่ยวข้องกับการฟ้องหย่าจากข้อตกลงที่คู่สมรสได้ทำขึ้น และเมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยินยอมปฏิบัติตามข้อตกลง อีกฝ่ายหนึ่งสามารถฟ้องให้ศาลบังคับตามข้อตกลง โดยศาลมีอำนาจตัดสินให้คำพิพากษาเป็นตัวแทนเจตนาของฝ่ายที่ไม่ยอมไปจดทะเบียน

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  1820/2537

  การฟ้องหย่า นอกจากมีเหตุฟ้องหย่าได้ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1516 แล้ว ยังมีกรณีตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1515 ดังนั้นถ้ามีการหย่าโดยความยินยอมแล้ว แต่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยินยอมไปจดทะเบียนหย่า การหย่าโดยความยินยอมยังไม่สมบูรณ์ อีกฝ่ายหนึ่งจึงฟ้องเพื่อให้ศาลพิพากษาให้มีผลเป็นการหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากันตามหนังสือยินยอมได้ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 55 โจทก์บรรยายฟ้องว่า โจทก์จำเลยทำบันทึกด้วยความยินยอมของทั้งสองฝ่ายตกลงหย่าและแบ่งทรัพย์สินกัน ต่อหน้าพยาน 2 คน โจทก์แจ้งให้จำเลยไปจดทะเบียนหย่าตามบันทึกที่ตกลงกัน จำเลยบ่ายเบี่ยงและคำขอท้ายฟ้องระบุว่าขอให้จำเลยจดทะเบียนหย่ากับโจทก์ หากจำเลยไม่ไปจดทะเบียนหย่าก็ให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยดังนั้น การที่ศาลอุทธรณ์ภาค 2 ยกเอาบันทึกข้อตกลงของโจทก์จำเลยมาวินิจฉัยว่าเป็นหลักฐานการหย่าโดยความยินยอม โจทก์จึงฟ้องเพื่อบังคับให้จำเลยไปจดทะเบียนได้ และพิพากษาให้จำเลยหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากับโจทก์นั้น จึงไม่เป็นการวินิจฉัยนอกประเด็นและไม่ขัดต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142 ข้อความในบันทึกข้อตกลงการหย่า นอกจากมีข้อตกลงระหว่างโจทก์จำเลยเกี่ยวกับการแบ่งทรัพย์สินและการดูแลบุตร ยังมีข้อความระบุว่า "ผู้เป็นภรรยาพอใจไม่เรียกร้องสิทธิใด ๆ ทั้งสิ้น นอกจากสิ่งที่ได้ตกลงกันมาแล้ว เพื่อเป็นหลักฐานการหย่าร้างครั้งนี้จึงให้มีพยานหลักฐานไว้เป็นสำคัญ" ซึ่งมีข้อความระบุถึงการหย่าไว้แล้ว เมื่อมีผู้ลงนามเป็นพยาน 2 คน จึงครบถ้วนเป็นข้อตกลงหย่าด้วยความยินยอมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1514 วรรคสอง แล้ว สิทธิฟ้องร้องที่ระบุไว้ในมาตรา 1529 คือสิทธิฟ้องร้องโดยอาศัยเหตุตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1516(1)(2)(3)หรือ (6) หรือมาตรา 1523 เป็นคนละกรณีกับการฟ้องขอให้จดทะเบียนหย่าตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1514 วรรคสอง มาตรา 1515 ซึ่งมีอายุความฟ้องร้องภายในสิบปี นับแต่วันที่ทั้งสองฝ่ายทำบันทึกข้อตกลงการหย่า

    โจทก์ฟ้องว่า โจทก์จำเลยเป็นสามีภริยาโดยชอบด้วยกฎหมาย  จำเลยกระทำให้โจทก์ได้รับความอับอายขายหน้า ถูกดูถูกและเกลียดชังการกระทำของจำเลยถือเป็นปฏิปักษ์ต่อการเป็นสามีภริยาอย่างร้ายแรงโจทก์  จำเลยได้ทำบันทึกยินยอมหย่าและแบ่งทรัพย์สินกันแล้ว แต่จำเลยบ่ายเบี่ยงและหลบเลี่ยงไม่ไปจดทะเบียนหย่ากับโจทก์ ขอให้จำเลยจดทะเบียนหย่ากับโจทก์ หากไม่ไปจดทะเบียนหย่า ขอให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลย

          จำเลยให้การว่า จำเลยไม่เคยกล่าวคำหมิ่นประมาทหรือเหยียดหยามโจทก์ สิทธิฟ้องร้องเพราะเหตุหย่าขาดอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1529 ขอให้ยกฟ้อง

          ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง

          โจทก์อุทธรณ์

          ศาลอุทธรณ์ภาค 2 พิพากษากลับ ให้จำเลยหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากับโจทก์

          จำเลยฎีกา

          ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ที่จำเลยฎีกาว่าศาลชั้นต้นกำหนดประเด็นว่า (1) โจทก์มีเหตุฟ้องหย่าจำเลยได้หรือไม่ และ (2) สิทธิฟ้องหย่าระงับไปแล้วหรือไม่ ดังนี้เหตุฟ้องหย่าตามประเด็นข้อ (1) จึงเป็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1516 (2)(ก)(ข) หรือ (ค)และ (6) ส่วนตามประเด็นข้อ (2) เป็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1529 แต่การที่ศาลอุทธรณ์ภาค 2 พิจารณาเฉพาะหนังสือมอบทรัพย์สินตามเอกสารหมาย จ.2 จึงเป็นการพิจารณานอกประเด็นข้อพิพาทและขัดต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142 นั้น เห็นว่าตามประเด็นข้อ (1) ศาลชั้นต้นมิได้ระบุเจาะจงไว้ว่า เหตุฟ้องหย่าดังกล่าวคือเหตุตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1516 การฟ้องคดีเพื่อหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยา นอกจากกรณีที่ต้องมีเหตุฟ้องหย่าได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1516 แล้ว ยังมีกรณีตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา1515 ที่บัญญัติว่าการหย่าโดยความยินยอมจะสมบูรณ์ต่อเมื่อสามีภริยาได้จดทะเบียนหย่านั้นแล้ว ฉะนั้น ถ้ามีการหย่าโดยความยินยอมตามที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1514 วรรคสองแล้ว แต่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยินยอมไปจดทะเบียนหย่า การหย่าโดยความยินยอมดังกล่าวย่อมยังไม่สมบูรณ์ตามนัยประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1515 อีกฝ่ายหนึ่งจึงมีเหตุฟ้อง เพื่อให้ศาลพิพากษาให้มีผลเป็นการหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากันตามหนังสือยินยอมได้ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 55 และคดีนี้โจทก์บรรยายฟ้องไว้แล้วว่าโจทก์จำเลยทำบันทึกด้วยความยินยอมของทั้งสองฝ่ายตกลงหย่ากันและแบ่งทรัพย์สินกันต่อหน้าพยาน 2 คนเมื่อโจทก์แจ้งให้จำเลยไปจดทะเบียนหย่าตามบันทึกที่ตกลงกัน จำเลยบ่ายเบี่ยง ไม่มีทางใดที่จะบังคับจำเลยได้จึงต้องฟ้องเป็นคดีนี้ทั้งโจทก์ระบุไว้ในคำขอท้ายฟ้องว่า ขอให้จำเลยจดทะเบียนหย่ากับโจทก์ หากจำเลยไม่ไปจดทะเบียนหย่าก็ขอให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลย ดังนั้น การที่ศาลอุทธรณ์ภาค 2 ยกเอาบันทึกข้อตกลงของโจทก์จำเลยตามเอกสารหมาย จ.2 มาวินิจฉัยว่าเป็นหลักฐานการหย่าโดยความยินยอม โจทก์จึงฟ้องเพื่อบังคับให้จำเลยไปจดทะเบียนหย่าได้ และพิพากษาให้จำเลยหย่าขาดจากการเป็นสามีภริยากับโจทก์นั้น จึงไม่เป็นการวินิจฉัยนอกประเด็นและไม่ขัดต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142 ดังจำเลยกล่าวอ้าง

          ส่วนข้อที่จำเลยฎีกาว่า การกระทำของจำเลยไม่ถึงขนาดให้โจทก์ได้รับความอับอายขายหน้าอย่างร้ายแรง หรือได้รับความดูถูกเกลียดชังเพราะเหตุที่คงเป็นสามีของจำเลย และไม่เป็นเหตุให้โจทก์ได้รับความเสียหายหรือเดือดร้อนเกินควร ทั้งไม่เป็นปฏิปักษ์ต่อการเป็นสามีหรือภริยาอย่างร้ายแรง โจทก์ไม่อาจอ้างมาเป็นเหตุฟ้องหย่าจำเลยได้ และสิทธิฟ้องหย่าระงับไปแล้วตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1529 นั้น เห็นว่า เมื่อประมวลความประสงค์ของโจทก์ที่ปรากฏตามคำฟ้องและคำขอท้ายฟ้องเห็นได้อย่างชัดแจ้งว่าโจทก์ฟ้องจำเลยเพื่อขอให้บังคับตามบันทึกข้อตกลงการหย่าที่โจทก์จำเลยทำไว้ต่อกันตามเอกสารหมาย จ.2 ส่วนข้อที่โจทก์บรรยายเหตุตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1516 มาด้วย เป็นเพียงส่วนประกอบที่ทำให้เห็นว่า เมื่อเกิดเหตุตามมาตรา 1516 แล้ว โจทก์จำเลยจึงทำบันทึกข้อตกลงกันไว้ตามเอกสารหมาย จ.2 ซึ่งในการนำสืบของจำเลยจำเลยก็เบิกความยอมรับว่าโจทก์จำเลยทำบันทึกข้อตกลงกันไว้ตามเอกสารหมาย จ.2 แต่อ้างว่าเป็นการตกลงเฉพาะเรื่องทรัพย์สินมิได้กล่าวถึงการหย่า ดังนั้น จึงต้องวิเคราะห์ว่าเอกสารหมาย จ.2มีผลเป็นการตกลงเกี่ยวกับการหย่าหรือไม่ ศาลฎีกาตรวจข้อความในเอกสารหมาย จ.2 แล้ว นอกจากมีข้อตกลงระหว่างโจทก์จำเลยเกี่ยวกับการแบ่งทรัพย์สินและการดูแลบุตร ยังมีข้อความระบุว่า "ผู้เป็นภรรยาพอใจไม่เรียกร้องสิทธิใด ๆ ทั้งสิ้น นอกจากสิ่งที่ได้ตกลงกันมาแล้ว เพื่อเป็นหลักฐานการหย่าร้างครั้งนี้จึงให้มีพยานหลักฐานไว้เป็นสำคัญ" ซึ่งมีข้อความระบุถึงการหย่าไว้แล้ว เมื่อบันทึกข้อตกลงในการหย่ากันระหว่างโจทก์จำเลยตามเอกสารหมาย จ.2 มีผู้ลงนามเป็นพยาน 2 คน จึงครบถ้วนเป็นข้อตกลงหย่าด้วยความยินยอมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1514 วรรคสอง และที่จำเลยโต้แย้งในฎีกาว่า สิทธิฟ้องหย่าระงับไปแล้วตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1529 นั้น เห็นว่า สิทธิฟ้องร้องที่ระบุไว้ในมาตรา 1529 คือสิทธิฟ้องร้องโดยอาศัยเหตุตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1516(1)(2)(3) หรือ (6) หรือมาตรา 1523 เป็นคนละกรณีกับการฟ้องขอให้จดทะเบียนหย่าตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1514 วรรคสอง มาตรา 1515 ซึ่งมีอายุความฟ้องร้องภายในสิบปี นับแต่วันที่ทั้งสองฝ่ายทำบันทึกข้อตกลงการหย่าเมื่อนับแต่วันดังกล่าวจนถึงวันที่โจทก์นำคดีมาฟ้องยังไม่เกินสิบปี จึงไม่ขาดอายุความ ประกอบกับจำเลยมิได้ดำเนินการอย่างใดเพื่อให้บันทึกข้อตกลงดังกล่าวไม่มีผลบังคับและไม่ปรากฏพฤติการณ์ที่แสดงว่ากรณีตกลงยกเลิกบันทึกข้อตกลงดังกล่าวแล้ว ดังนั้นบันทึกข้อตกลงหย่าขาดจากกันและแบ่งทรัพย์สินระหว่างโจทก์จำเลยตามเอกสารหมาย จ.2จึงมีผลตามกฎหมาย โจทก์มีสิทธิฟ้องบังคับให้จำเลยปฏิบัติตามข้อตกลงดังกล่าวได้

 พิพากษายืน