สามีภริยาที่อยู่กินด้วยกันโดยไม่ได้จดทะเบียนสมรส ทรัพย์สินที่ทำมาหาได้ร่วมกันย่อมเป็นเจ้าของรวม การที่ทรัพย์สินที่เป็นเจ้าของรวมดังกล่าวมีชื่อเป็นของผู้ใดผู้หนึ่งเพียงคนเดียวนั้น เป็นเรื่องความไว้เนื้อเชื่อใจกันเป็นการส่วนตัว จึงไม่อาจยืนยันกับบุคคลภายนอกได้ นอกจากจะพิสูจน์ความเป็นเจ้าของรวมและให้ศาลชี้ขาดในกรณีที่ไม่สามารถตกลงกันได้

ในกรณีของคุณก็เช่นกันเมื่อทรัพย์สินที่ทำมาหาได้เป็นชื่อของภริยาทั้งหมด เมื่อคุณเสียชีวิตก็เป็นการยากที่คนอยู่ข้างหลังจะพิสูจน์ความจริงหักล้างกับเอกสารที่ปรากฏ เช่น สมุดเงินฝากธนาคาร หรือผู้มีชื่อในโฉนดที่ดิน ไม่ว่าจะเป็นชื่อของภริยาคุณเอง หรือเป็นชื่อของพ่อตา แม่ยายให้มีชื่อถือแทนก็ตาม

คำถามของคุณคือ

1.ถ้าผมเสียชีวิตไปก่อน ลูกสาวผมจะมีสิทธิในทรัพย์สินไหมครับ

ตอบ--- เมื่อคุณเป็นเจ้าของรวม ครึ่งหนึ่งของทรัพย์สินตกเป็นมรดกของคุณและตกได้แก่ทายาทของคุณคือลูกสาวเพียงหนึ่งคน แต่ก็ตามที่บอกไว้ข้างต้น เมื่อคุณไม่อยู่แล้ว ภริยาคุณจะยอมรับและยอมแบ่งให้แก่ลูกสาวคุณหรือไม่ แล้วถ้าลูกสาวคุณฟ้องขอแบ่งปันในฐานะมรดกของคุณก็ยังมีข้อสงสัยว่าศาลจะเชื่อมากน้อยเพียงใดเพราะ เอกสารทางทะเบียนต่าง ๆ ได้รับการสันนิษฐานจากกฎหมายว่า ผู้ใดมีชื่อทางทะเบียน ย่อมเป็นเจ้าของทรัพย์นั้น

ในขณะนี้คุณยังมีชีวิตอยู่ก็น่าจะจัดการทรัพย์สินให้เป็นสัดส่วนก่อนที่คุณเป็นออะไรไป อาจเกิดความยุ่งยาก หรือเกิดการได้เปรียบเสียเปรียบต่อกันในระหว่างบุคคลที่ยังมีชีวิตอยู่ และมีตัวอย่างมากมายกับสังคมในปัจจุบัน ไม่เว้นแม้แต่ ผู้บุพการี กับผู้สืบสันดาน หรือพี่น้องร่วมสายโลหิตก็ตาม

ผมจึงขอแนะนำให้แบ่งแยกการถือครองกันอย่างน้อยก็หลวม ๆ ก็ยังลดปัญหาที่จะตามมาได้ส่วนหนึ่งนะครับ

2.ถ้าภรรยาเสียชีวิตไปก่อน จะแบ่งทรัพย์สินยังไงถึงจะยุติธรรมครับ

ตอบ-- ตามที่ตอบไว้ในข้อ 1  แม้ทรัพย์สินที่ได้มาระหว่างอยู่กินฉันสามีภริยาจะไม่ใช่สินสมรสที่กฎหมายรับรองว่ามีสิทธิคนละครึ่งหนึ่งก็ตาม แต่ความเป็นเจ้าของรวมก็มีสิทธิอยู่คนละครึ่งหนึ่งเช่นกัน

เมื่อภริยาคุณเสียชีวิต ทรัพย์สินครึ่งหนึ่งตกเป็นมรดกของภริยาคุณ ซึ่งก็ตกได้แก่ทายาทของภริยาคือบุตรทั้งสองคนได้คนละส่วนเท่า ๆ กัน

ขอขยายความข้างต้น โดยให้ทรัพย์ทั้งหมดมี 4 ส่วน คุณแยกออกมา 2 ส่วน ตกเป็นมรดก 2 ส่วน ดังนั้น 2 ส่วนที่เป็นมรดก ตกได้แก่บุตรของภริยาคุณคนละส่วน โดยคุณไม่มีสิทธิในมรดกของภริยาคุณเพราะตามกฎหมายไม่ถือว่าเป็นทายาทโดยธรรม ไม่สิทธิรับมรดกซึ่งกันและกัน