มรดกของผู้ตายตกได้แก่ทายาทคือบุตรทั้งสองคน ส่วนบุคคลที่ไม่ใช่ทายาทก็ไม่มีสิทธิในทรัพย์มรดกของผู้ตาย

ดิฉันขอสอบถาม เรื่อง มีอยู่ว่าป้าของดิฉันแต่งงานและจดทะเบียนสมรสกับสามี และมีบุตรชาย 1 คน และได้ขอหลานมาเลี้ยงตั้งแต่แรกเกิด ประมาณปี 2532 (เป็นลูกของน้องสาว)  และสามีป้าของดิฉันได้เสียชีวิตลงประมาณปี 2536 มรดกจึงตกมาเป็น ของป้าดิฉัน และประมาณปี 2540 ลูกชายที่เกิดกับสามีก็ได้เสียชีวิตลงอีก และ ณ ขณะนี้ป้าของดิฉันก็ได้ล้มป่วยลง (อาการป่วยพูดได้ทุกอย่าง จำอะไรได้ทุกอย่าง มีสติสัมฯ ดีทุกอย่าง แต่ไม่สามารถเดินได้ ขณะนี้พักรักษาตัวที่โรงพยาบาลอยู่ค่ะ)  และลูกสาวที่ป้าของดิฉันนำมาเลี้ยงก็ได้ยินข่าวมาว่า พี่ชายของสามีป้า เขาพูดว่าถ้าป้าของดิฉันเสียชีวิตลง เขาจะทำการฟ้องเอามรดกที่ป้าของดิฉันได้รับมาจากสามีที่ตายไปเอาคืนมาให้หมด เขาบอกว่าเป็นสมบัติของต้นตระกูลเขา เนื่องจากป้าของดิฉันไม่มีผู้สืบสกุล ไม่ทราบว่าสามารถฟ้องร้องได้หรือไม่ค่ะ  (ดิฉันยังไม่ได้สอบถามว่าหลานที่ป้าดิฉันนำมาเลี้ยงไว้ ได้จดทะเบียนรับรองบุตรบุญธรรมแล้วหรือยังนะค่ะ) ขอบคุณมากค่ะ

ตามคำถาม

ดิฉันขอสอบถาม เรื่อง มีอยู่ว่าป้าของดิฉันแต่งงานและจดทะเบียนสมรสกับสามี และมีบุตรชาย 1 คน และได้ขอหลานมาเลี้ยงตั้งแต่แรกเกิด ประมาณปี 2532 (เป็นลูกของน้องสาว)  และสามีป้าของดิฉันได้เสียชีวิตลงประมาณปี 2536 มรดกจึงตกมาเป็น ของป้าดิฉัน และประมาณปี 2540 ลูกชายที่เกิดกับสามีก็ได้เสียชีวิตลงอีก และ ณ ขณะนี้ป้าของดิฉันก็ได้ล้มป่วยลง (อาการป่วยพูดได้ทุกอย่าง จำอะไรได้ทุกอย่าง มีสติสัมฯ ดีทุกอย่าง แต่ไม่สามารถเดินได้ ขณะนี้พักรักษาตัวที่โรงพยาบาลอยู่ค่ะ)  และลูกสาวที่ป้าของดิฉันนำมาเลี้ยงก็ได้ยินข่าวมาว่า พี่ชายของสามีป้า เขาพูดว่าถ้าป้าของดิฉันเสียชีวิตลง เขาจะทำการฟ้องเอามรดกที่ป้าของดิฉันได้รับมาจากสามีที่ตายไปเอาคืนมาให้หมด เขาบอกว่าเป็นสมบัติของต้นตระกูลเขา เนื่องจากป้าของดิฉันไม่มีผู้สืบสกุล ไม่ทราบว่าสามารถฟ้องร้องได้หรือไม่ค่ะ  (ดิฉันยังไม่ได้สอบถามว่าหลานที่ป้าดิฉันนำมาเลี้ยงไว้ ได้จดทะเบียนรับรองบุตรบุญธรรมแล้วหรือยังนะค่ะ) ขอบคุณมากค่ะ

คำตอบ

สามีภริยาจดทะเบียนสมรสกัน เมื่อคู่สมรสฝ่ายหนึ่งเสียชีวิต ทรัพย์สินอันมรดกของผู้ตายก็ตกได้แก่ทายาทของผู้ตาย ในกรณีตามข้อเท็จจริงคือ ลุงตาย มีคู่สมรส และบุตรที่ยังมีชีวิตอยู่ ย่อมเป็นทายาทโดยธรรมและมีสิทธิได้รับมรดกคนละกึ่งหนึ่ง คือ ทรัพย์ระหว่างปัากับลุง ทรัพย์ใดเป็นสินสมรสให้แบ่งครึ่งหนึ่งก่อน มรดกของลุงจึงประกอบไปด้วยทรัพย์สินที่เคยเป็นสินสมรส และสินส่วนตัวที่พี่ชายลุงอ้างว่าเป็นสมบัติตกทอดมาจากครอบครัวนั่นเอง เมื่อได้ตัวทรัพย์มรดกของลุงแล้ว (ไม่รวมสินสมรสที่ป้าได้ครึ่งหนึ่ง) นำมรดกของลุงมาแบ่งคนละครึ่งคือป้าได้ครึ่งหนึ่ง บุตรของป้าและลุงได้ครึ่งหนึ่ง

ต่อมาบุตรเสียชีวิต ส่วนของบุตรที่ได้รับมาจากมรดกของลุงตกเป็นมรดกของบุตรที่ตกได้แก่ทายาทของบุตร ถามว่าทายาทโดยธรรมของบุตรคือใคร ตามข้อเท็จจริงไม่มีผู้ใดนอกจากป้า ดับนั้นมรดกของบุตรตกได้แก่ป้าแต่เพียงผู้เดียว

ตามคำถาม ๆ ว่า ถ้า ป้าเสียชีวิตมรดกจะตกได้แก่ผู้ใด ลุงจะฟ้องเรียกทรัพย์จากป้าได้หรือไม่? เพราะป้าไม่มีผู้สืบสันดาน ในกรณีตามข้อเท็จจริงผมขมวดให้ชัดเจนว่า เด็กที่ป้ากับลุงนำมาเลี้ยงไม่ใช่บุตรบุญธรรมของป้า จึงเป็นว่า ป้าไม่มีทายาทผู้มีสิทธิรับมรดก ส่วนลุงเป็นบุคคลภายนอกไม่ใช่ผู้มีส่วนได้เสียที่จะฟ้องเรียกร้องทรัพย์มรดกของป้า แม้ว่าทรัพย์มรดกของลุงจะเคยเป็นทรัพย์มรดกตกทอดมาก็ตามเพราะความเป็นทรัพย์มรดกตกทอดได้ขาดสายไปแล้ว ปัจจุบันเป็นทรัพย์สินส่วนตัวของป้าไปแล้ว พี่ชายลุงจึงไม่มีสิทธิฟ้องได้อีกต่อไปครับ

ผู้มีสิทธิรับมรดกตามลำดับชั้น
ผู้ตายเจ้ามรดกและ นายนต์เป็นบุตรของนายสุด ที่เกิดจากนางหลง(บิดามารดาเดียวกัน) ส่วนผู้ร้อง(ขอเป็นผู้จัดการมรดก)เป็นบุตรของนายสุดที่เกิดจากนางยัน(พี่น้องต่างมารดา) บิดาและมารดาของผู้ตาย(เจ้ามรดก) ถึงแก่ความตายก่อนเจ้ามรดกแล้ว สำหรับนายยนต์พี่ชายผู้ตายนั้นถึงแก่กรรมภายหลังเจ้ามรดก เห็นว่า ทายาทโดยธรรมที่มีสิทธิร้องขอจัดการมรดกของผู้ตายนั้นต้องเป็นทายาทโดยธรรมผู้มีสิทธิรับมรดกซึ่งเป็นไปตามลำดับชั้น แม้ผู้ตายไม่มีผู้สืบสันดานซึ่งเป็นทายาทโดยธรรมลำดับที่ 1 และบิดามารดาของผู้ตายซึ่งเป็นทายาทโดยธรรมลำดับที่ 2 ซึ่งได้ถึงแก่กรรมไปก่อนผู้ตายแล้วก็ตาม แต่ขณะผู้ตายถึงแก่กรรม นายยนต์ทายาทโดยธรรมลำดับที่ 3 ซึ่งเป็นลำดับที่สูงกว่าผู้ร้อง(ขอเป็นผู้จัดการมรดก)ยังมีชีวิตอยู่ ทรัพย์มรดกของผู้ตายจึงย่อมตกได้แก่นายยนต์เมื่อทรัพย์มรดกของผู้ตายตกได้แก่นายยนต์ ผู้ร้อง(ขอเป็นผู้จัดการมรดก)ก็ไม่อยู่ในฐานะทายาทโดยธรรมที่จะร้องขอจัดการมรดกของผู้ตาย 
 
คำพิพากษาศาลฎีกาที่  5543/2551 (อ่านเพิ่มเติมคลิ๊กที่นี่)