เรื่อง -สัญชาติ (ข้อมูลดี ๆ จาก สำนักงานอัยการพิเศษฝ่ายคุ้มครองสิทธิประชาชนระหว่างประเทศ) (สฝคป.)
หลักเกณฑ์ขอสัญชาติไทยและการรับรองบุตรจากแม่ต่างด้าว
ถาม ด้วยกระผมเป็นคนสัญชาติไทย ปัจจุบันพำนักอยู่ในต่างประเทศมีภรรยาต่างด้าวและมีบุตรสาว 1 คนเกิดในต่างประเทศ ซึ่งเกิดจากภรรยาต่างด้าวโดยไม่ได้จดทะเบียนสมรส ซึ่งกระผมอยากจะไปแจ้งเกิดเพื่อขอสัญชาติไทยให้กับบุตรที่สถานทูตไทยครับ
กระผมได้มีโอกาสอ่าน พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ. 2508 มาตรา 7 บุคคลดังต่อไปนี้ย่อมได้สัญชาติไทยโดยการเกิด (1) ผู้เกิดโดยบิดาหรือมารดาเป็นผู้มีสัญชาติไทย ถาม ด้วยกระผมเป็นคนสัญชาติไทย ปัจจุบันพำนักอยู่ในต่างประเทศมีภรรยาต่างด้าวและมีบุตรสาว 1 คนเกิดในต่างประเทศ ซึ่งเกิดจากภรรยาต่างด้าวโดยไม่ได้จดทะเบียนสมรส ซึ่งกระผมอยากจะไปแจ้งเกิดเพื่อขอสัญชาติไทยให้กับบุตรที่สถานทูตไทยครับ
กระผมได้มีโอกาสอ่าน พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ. 2508 มาตรา 7 บุคคลดังต่อไปนี้ย่อมได้สัญชาติไทยโดยการเกิด (1) ผู้เกิดโดยบิดาหรือมารดาเป็นผู้มีสัญชาติไทยไม่ว่าจะเกิดในหรือนอกราชอาณาจักรไทย กระผมเข้าใจได้ว่าบุตรสาวของกระผมย่อมได้สัญชาติไทยโดยการเกิดเนื่องมาจากบิดามีสัญชาติไทย แต่ด้วยปรากฏคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ...... ว่า บิดาผู้มีสัญชาติไทยแต่ไม่ใช่บิดาตามกฎหมาย (ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกับมารดาของบุตร) บุตรย่อมไม่ได้สัญชาติไทย
กระผมจึงขอเรียนคำปรึกษาทางกฎหมายว่า
1. จะทำอย่างไรให้บุตรสาวของผมได้มีสัญชาติไทยครับ
2. การจดทะเบียนรับรองบุตรซึ่งเกิดจากมารดาต่างด้าวกระทำได้หรือไม่ครับ
3. จะสามารถจดทะเบียนรับรองบุตรที่อำเภอหรือสำนักงานเขต หรือยื่นคำร้องต่อศาลขอจดทะเบียนรับรองบุตร และนำทะเบียนรับรองบุตรไปยื่นต่อสถานทูตเพื่อขอแจ้งเกิดมีสัญชาติไทยให้กับบุตรได้ไหมครับ
ตอบ กรณีตามที่คุณถามว่าจะทำอย่างไรให้บุตรสาวของคุณได้มีสัญชาติไทย สำนักงานอัยการพิเศษฝ่ายคุ้มครองสิทธิประชาชนระหว่างประเทศ (สฝคป.) ขอเรียนว่าตามกฎหมายของประเทศไทยการที่จะมีสัญชาติของบุคคลใดนั้น ตามพระราชบัญญัติสัญชาติ พ.ศ. ๒๕๐๘ มาตรา ๗ ได้กำหนดหลักเกณฑ์ไว้ว่า บุคคลจะได้สัญชาติโดยการเกิด คือบุคคลใดที่เกิดโดยบิดาหรือมารดาเป็นผู้มีสัญชาติไทย ไม่ว่าจะเกิดในหรือนอกราชอาณาจักรไทย แต่ตามกฎหมายไทยบุตรของบิดาผู้ที่มีสัญชาติไทยจะต้องเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งในกรณีของคุณเมื่อคุณมิได้จดทะเบียนสมรสกับภริยา บุตรสาวคุณจึงยังไม่ถือว่าเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๕๔๗ กำหนดหลักเกณฑ์ไว้ว่า เด็กเกิดจากบิดามารดาที่มิได้สมรสกันจะเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายต่อเมื่อบิดามารดาได้สมรสกันภายหลัง หรือบิดาได้จดทะเบียนว่าเป็นบุตร หรือศาลพิพากษาว่าเป็นบุตร ดังนั้นตามกรณีของบุตรสาวคุณจะได้สัญชาติไทยก็ต่อเมื่อเขาเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายของคุณ คุณจึงควรที่จะไปจดทะเบียนรับรองบุตรสาวก่อน ซึ่งคุณสามารถกระทำได้ไม่ว่าบุตรสาวของคุณจะเกิดจากมารดาที่เป็นบุคคลต่างด้าวก็ตาม
ส่วนการจดทะเบียนรับรองบุตร คุณสามารถที่จะไปติดต่อที่กงสุลไทยหรือสถานทูตไทยที่ประจำอยู่ในประเทศที่คุณอาศัยอยู่ เพราะตามพระราชบัญญัติการจดทะเบียนครอบครัว พ.ศ.๒๔๗๘ กำหนดให้กระทรวงการต่างประเทศเป็นส่วนราชการเจ้าหน้าที่ในการจดทะเบียนครอบครัวให้แก่คนไทยในต่างประเทศ
ซึ่งหลักเกณฑ์ในการจดทะเบียนรับรองบุตรตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจดทะเบียนครอบครัว พ.ศ. ๒๕๔๑ เมื่อนายทะเบียนได้รับคำร้องขอจดทะเบียนรับรองบุตร โดยเด็กและมารดาเด็กมาให้ความยินยอม นายทะเบียนจะดำเนินการดังนี้
- ตรวจสอบคำร้อง
- ลงรายการในทะเบียนรับรองบุตร
- ให้ผู้ร้อง ผู้ให้ความยินยอมและพยานลงลายมือชื่อในทะเบียนรับรองบุตร
- เมื่อเห็นว่าถูกต้องนายทะเบียนจะลงลายมือชื่อในทะเบียนรับรองบุตร
โดยการจดทะเบียนรับรองบุตรนี้ บุตรสาวของคุณจะต้องโตพอที่จะสามารถสื่อสารกับนายทะเบียนได้ เพื่อที่จะให้ความยินยอมในการรับรองบุตรของคุณ หลังจากที่คุณได้จดทะเบียนรับรองบุตรแล้วคุณก็ติดต่อกงสุลไทยหรือสถานทูตไทยที่เดิมที่คุณได้ดำเนินการในการรับรองบุตรเพื่อที่แจ้งเกิดและขอสูติบัตรไทยที่แสดงว่าบุตรคุณมีสัญชาติไทย
ส่วนกรณีตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๕๕๗ ที่กำหนดหลักเกณฑ์ว่า การเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายในกรณีที่บิดาจดทะเบียนรับรองเด็กเป็นบุตรจะมีผลนับแต่วันจดทะเบียน ทาง สฝคป. ได้ค้นหาข้อมูลทางกฎหมายจากหนังสือกฎหมายระหว่างประเทศของ ศาสตราจารย์ ดร.ชุมพร ปัจจุสานนท์ ได้มีความเห็นว่า “ตามมาตรา ๑๕๕๗ ดังกล่าวได้กำหนดให้การเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายมีผลตั้งแต่วันที่บิดามารดาทำการสมรสกันโดยถูกต้องตามกฎหมาย หรือวันที่จดทะเบียนรับรองบุตร หรือวันที่คำพิพากษาถึงที่สุดแล้วแต่กรณี แต่ผลที่กล่าวนั้นจะเห็นได้ว่าเป็นผลเกี่ยวกับสิทธิหน้าที่ของเด็กที่ได้รับการรับรองในทางแพ่งเท่านั้น เช่น สิทธิใช้นามสกุลและรับมรดก เป็นต้น ซึ่งเป็นสิทธิหน้าที่ตามกฎหมายเอกชน มิได้เกี่ยวกับสัญชาติซึ่งเป็นสิทธิที่ได้มาตามกฎหมายมหาชน ฉะนั้นหากพิจารณาตามเจตนารมณ์ของกฎหมายว่าด้วยสัญชาติในเรื่องนี้ ซึ่งปรารถนาจะให้บุตรที่เกิดจากบิดาผู้มีสัญชาติไทยได้สัญชาติไทยโดยการเกิดในฐานะผู้สืบสายโลหิตแล้ว บุตรในกรณีเช่นนี้ควรจะได้สัญชาติไทยตั้งแต่เกิด คือได้สัญชาติของบิดาย้อนหลังไปถึงวันเกิด กฎหมายต่างประเทศหลายประเทศถือตามหลักเช่นว่านี้”
แต่อย่างไรก็ตามก่อนที่คุณจะดำเนินการตามข้างต้น คุณควรที่จะติดต่อไปยังกงสุลไทยหรือสถานทูตไทยที่ประจำอยู่ในประเทศที่คุณอาศัยอยู่ เพื่อสอบถามถึงหลักเกณฑ์ในการดำเนินการและเอกสารที่คุณจะต้องนำไปใช้เป็นหลักฐานด้วย และจากที่ทาง สฝคป. ได้โทรศัพท์ติดต่อกับเจ้าหน้าที่กองสัญชาติและนิติกรณ์ กรมการกงสุล ได้รับแจ้งว่าคุณควรที่จะดำเนินการจดทะเบียนรับรองบุตรที่ประเทศที่คุณอาศัยอยู่ เนื่องจากอาจมีการสอบถามพยานในขั้นตอนการจดทะเบียนรับรองบุตร ถ้าคุณมาดำเนินเรื่องที่ประเทศไทย บุคคลที่คุณจะนำมาเป็นพยานอาจจะไม่สะดวกในการเดินทางค่ะ ทั้งนี้ทาง สฝคป. ได้แนบข้อมูลการจดทะเบียนรับรองบุตรของคนไทยจากข้อมูลใน website กระทรวงการต่างประเทศมาให้ด้วย
การจดทะเบียนรับรองบุตรของคนไทยในต่างประเทศ
เหตุที่มีการจดทะเบียนรับรองบุตร เนื่องจากบิดามารดาของเด็กไม่ได้จดทะเบียนสมรส บุตรที่เกิดมาจึงเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของมารดาฝ่ายเดียว (ป.พ.พ. 1546)
บุตรนอกสมรสจะเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายต่อเมื่อ
1. บิดาได้จดทะเบียนสมรสโดยถูกต้องตามกฎหมายซึ่งมีผลนับตั้งแต่วันสมรส (มาตรา 1547)
2. บิดาได้จดทะเบียนรับรองบุตร มีผลตั้งแต่วันที่จดทะเบียน (มาตรา 1547)
3. ศาลพิพากษาให้เด็กเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายของบิดา มีผลตั้งแต่วันที่ศาลมีคำพิพากษาถึงที่สุด (มาตรา1547)
ขั้นตอนการจดทะเบียนรับรองบุตร
การดำเนินการของผู้ร้อง
- บิดายื่นคำร้องของจดทะเบียนต่อนายทะเบียนสถานทูต สถานกงสุลและต้องนำมารดาเด็กหรือเด็กมาแสดงตนว่าจะยินยอมหรือไม่
- ผู้ร้องยื่นหนังสือแสดงความยินยอมของบุตร และหนังสือแสดงความยินยอมของมารดาและบุตรตามแบบฟอร์มบันทึก ด้านหลังคำร้อง
- การให้ความยินยอมของบุตรย่อมหมายถึงบุตรจะต้องโตพอที่จะรู้เดียงสา ดังนั้นแม้เด็กจะอายุไม่ถึง 15 ปี ก็อาจให้ความยินยอมได้ หากรู้และเข้าใจถึงการให้ความยินยอมหรือคัดค้านว่าผู้ขอใช่หรือมิใช่บิดาของตน
การดำเนินการของ นายทะเบียน
- ตรวจสอบความถูกต้องของเอกสาร
- หากเด็กและมารดาเด็กไม่ได้มาให้ความยินยอมต่อหน้านายทะเบียนให้นายทะเบียนทำหนังสือแจ้งการ จดทะเบียน ของบิดาไปยังเด็ก และมารดาเด็ก ถ้าเด็กหรือมารดาเด็กไม่คัดค้านหรือไม่ให้ความยินยอมภายใน 60 วันนับแต่การแจ้งนั้น ถึงเด็กหรือมารดาเด็กให้สันนิษฐานว่าเด็กหรือมารดาไม่ให้ความยินยอม ถ้าเด็กอยู่นอกประเทศไทยให้ขยายเวลานั้นเป็น 180 วัน
- ในกรณีที่เด็กหรือมารดาเด็กคัดค้านว่าผู้ขอจดทะเบียนไม่ใช่บิดาหรือไม่ให้ความยินยอมหรือไม่อาจให้ความยินยอมได้ เช่น บุตรมีอายุเพียง 1 ปี ยังไม่รู้เดียงสา นายทะเบียนจะรับจดทะเบียนไม่ได้ ผู้ขอจดทะเบียนต้องนำคดีฟ้องศาล เพื่อให้ศาลมีคำพิพากษาให้จดทะเบียนรับรองบุตรก่อน จึงจะกระทำได้
- นายทะเบียนจดทะเบียนและบันทึกตามแบบถ่ายสำเนารับรองสำเนาถูกต้องส่งกระทรวงการต่างประเทศ
| 
