กฎหมายรับรองที่ดินแปลงที่มีที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่มีทางออกไปสู่ทางสาธารษะได้ สามารถขอให้ศาลมีคำสั่งให้ที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่นั้นเปิดทางให้ที่ดินที่ถูกล้อม หรือที่ดินตาบอด ออกไปสู่ถนนสาธารณะได้ แต่ต้องคำนึงถึงความเสียหายต่อที่ดินแปลงที่ขอเปิดทางซึ่งเรียกว่า ทางจำเป็น นั้นด้วย การขอเปิดทางก็ต้องเปิดให้พอสมควรกับความจำเป็น เมื่อศาลมีคำสั่งแล้ว ผู้ใช้ทางจะทำถนนก็ได้ แต่การเปิดทางดังกล่าวจะต้องใช้ค่าทดแทน หรือค่าตอบแทน (ความเสียหายหรือเสียโอกาสใช้ที่ดินของตน) ให้แก่เจ้าของที่ดินด้วย

มาตรา 1349  ที่ดินแปลงใดมีที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่มีทางออกถึงทางสาธารณะได้ไซร้ ท่านว่าเจ้าของที่ดินแปลงนั้นจะผ่านที่ดินซึ่งล้อมอยู่ไปสู่ทางสาธารณะได้
ที่ดินแปลงใดมีทางออกได้แต่เมื่อต้องข้ามสระ บึง หรือทะเล หรือมีที่ชันอันระดับที่ดินกับทางสาธารณะสูงกว่ากันมากไซร้ ท่านว่าให้ใช้ความในวรรคต้นบังคับ
ที่และวิธีทำทางผ่านนั้นต้องเลือกให้พอควรแก่ความจำเป็นของผู้มีสิทธิจะผ่านกับทั้งให้คำนึงถึงที่ดินที่ล้อมอยู่ให้เสียหายแต่น้อยที่สุดที่จะเป็นได้ถ้าจำเป็น
ผู้มีสิทธิจะผ่านจะสร้างถนนเป็นทางผ่านก็ได้ผู้มีสิทธิจะผ่านต้องใช้ค่าทดแทนให้แก่เจ้าของที่ดินที่ล้อมอยู่เพื่อความเสียหายอันเกิดแต่เหตุที่มีทางผ่านนั้น ค่าทดแทนนั้นนอกจากค่าเสียหายเพราะสร้างถนน ท่านว่าจะกำหนดเป็นเงินรายปีก็ได้

การที่ขอให้จำเลยเปิดทางจำเป็นความกว้าง 6 เมตรนั้นจึงเกินความจำเป็นดังนั้นทางจำเป็นมีความกว้าง 3.5 เมตรจึงเหมาะสมแล้ว ให้จ่ายค่าใช้ทางแก่จำเลย 300,000 บาท 

อ่าน........  ขอเปิดทางจำเป็น, ที่ดินตาบอด

 1. ทางจำเป็นเกิดขึ้นกรณีมีที่ดินตาบอดอยู่ตรงกลางออกสู่ทางสาธารณะไม่ได้เพราะที่ดินนั้นถูกล้อมลอบอยู่ มาตรา 1349 ให้สิทธิเจ้าของที่ดินถูกล้อมรอบอยู่นั้นออกไปสู่ทางสาธารณะได้
2. ภาระจำยอม ที่เกี่ยวกับทางเดินนั้นอาจจะเกิดขึ้นจากกรณีใด ๆ ก็ได้แม้จะมีทางออกสู่ทางสาธารณะอยู่แล้ว ก็อาจจะตกลงกันให้มีภาระจำยอมหรือว่าได้สิทธิโดยอายุความ

อ่าน........   ความแตกต่างของทางจำเป็นกับภาระจำยอม

 ในเรื่องทางจำเป็นนี้ กฎหมายได้บัญญัติไว้เพื่อเป็นประโยชน์สำหรับเจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกที่ดินแปลงอื่นปิดล้อมและไม่มีทางออกไปสู่ถนนสาธารณะได้ โดยเพื่อให้มีทางออกไปสู่ทางสาธารณะได้ และโดยที่เจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่จำต้องเสียสิทธิในเรื่องแดนแห่งกรรมสิทธิ์ไป

อ่าน......      ทางจำเป็นคืออะไร, เงินค่าทดแทนใช้ทาง

การกำหนดค่าทดแทนเพื่อความเสียหายแก่ที่ดิน

 
คำพิพากษาศาลฎีกาที่  4727/2555

นางสาวเพียงใจ หาญพาณิชย์        โจทก์
นายธนเดช                จำเลย
 
ป.พ.พ. มาตรา 1349 วรรคท้าย
 
            การกำหนดค่าทดแทนตาม ป.พ.พ. มาตรา 1349 วรรคท้าย เป็นการกำหนดค่าทดแทนเพื่อความเสียหายแก่ที่ดินที่ตกเป็นทางจำเป็น ไม่ได้กำหนดจากการที่ใช้ทางจำเป็นแล้วจะทำให้ที่ดินของผู้ได้สิทธิใช้ทางจำเป็นมีราคาสูงเพิ่มขึ้นหรือไม่อย่างไร เพราะไม่ใช่ความเสียหายที่เจ้าของที่ดินที่ล้อมอยู่ได้รับ